Ο Ερντογάν θέλει να μπει από το «παράθυρο» στην ευρωπαϊκή άμυνα – Τα διλήμματα για Ελλάδα και Κύπρο

Τη μεγάλη ευκαιρία να προωθήσει με δικούς της όρους μια «ειδική σχέση» με την Ε.Ε., αποσπώντας στρατηγικά πλεονεκτήματα, χωρίς δεσμεύσεις και υποχρεώσεις αναζητά η Τουρκία, στην κρίση που προκαλεί το Διατλαντικό ρήγμα με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ο στόχος της Τουρκίας είναι σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία για την Ευρώπη, όπου τα ερωτήματα για τη στρατιωτική εμπλοκή της Ευρώπης στην κρίση της Ουκρανίας χωρίς αμερικανική υποστήριξη δημιουργούν συνθήκες κρίσης, να εμφανιστεί ως η δύναμη η οποία μπορεί να συμβάλει, με τη στρατηγική θέση της και τις σχέσεις της με τους εμπόλεμους, με τη δυνατότητα διάθεσης στρατιωτικών δυνάμεων και σύγχρονου εξοπλισμού, αλλά και με τη «διπλωματία» της, στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της Ε.Ε.

Αυτό που ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε δύο παρεμβάσεις του την τελευταία εβδομάδα ονόμασε στρατηγικό αδιέξοδο της Ε.Ε.. «Μόνο η πλήρης ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση, μπορεί να σώσει την Ευρωπαϊκή Ένωση από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει, από την οικονομία έως την άμυνα, από την πολιτική έως το διεθνές κύρος. Η πλήρης ένταξη της Τουρκίας είναι αυτή που θα δώσει ζωή στην Ευρώπη, της οποίας η οικονομία και η δημογραφική δομή γερνούν με ταχείς ρυθμούς», δήλωσε ο Τ. Ερντογάν μετά τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου την περασμένη εβδομάδα.

Μόλις χθες, στο δείπνο Ιφτάρ προς ξένους διπλωμάτες, ο κ. Ερντογάν επανήλθε τονίζοντας ότι «καθίσταται ολοένα και πιο αδύνατο για την Ευρώπη να επιβιώσει ως παγκόσμιος παράγοντας χωρίς τη δικαιωματική θέση της Τουρκίας σε αυτήν. Για να το θέσω ωμά, μια ασφάλεια της Ευρώπης χωρίς την Τουρκία είναι αδιανόητη.»

Η Τουρκία πλέον κινείται σε διπλή κατεύθυνση, θέλοντας να αντλήσει κέρδη από μια ρευστή διεθνή κατάσταση και την αναταραχή στις παγκόσμιες ισορροπίες που έχει επιφέρει η προεδρία Τραμπ. Από τη μια προσπαθεί να δελεάσει την Ουάσιγκτον, προσφερόμενη να έχει ρόλο διευκόλυνσης των συνομιλιών Ουάσιγκτον – Μόσχας, αλλά εκεί γνωρίζει ότι υπάρχει ο απρόβλεπτος παράγοντας Ντόναλντ Τραμπ. Συγχρόνως, θέλει να εκμεταλλευθεί την αδυναμία της Ε.Ε. ώστε να μπει από το παράθυρο στις ευρωπαϊκές διαδικασίες του πυλώνα της Άμυνας και της Ασφάλειας, ως προθάλαμος για μια ειδική αναβαθμισμένη σχέση με την Ε.Ε..

Η αδυναμία της Ε.Ε. για κοινή σταση , οδηγεί σε μια Συμμαχία των Προθύμων που θα εμπλακούν στην ουκρανική κρίση ως αντίβαρο της απόσυρσης της Ουάσιγκτον, όπως φάνηκε και με τη σύνθεση των δύο συνάξεων του Εμανουέλ Μακρόν στο Παρίσι αλλά και τη σύνθεση της Διάσκεψης που συγκάλεσε ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ στο Λονδίνο για το Ουκρανικό.

Η Συμμαχία θα στηρίζεται τόσο σε χώρες μέλη του ΝΑΤΟ που είναι και μέλη της Ε.Ε. όσο και σε εκείνες που δεν είναι μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας, όπως ο Καναδάς και η Τουρκία. Έτσι παρακάμπτονται και οι δυνατότητες βέτο που διαθέτουν φιλορωσικές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για την υιοθέτηση μιας ευρωπαϊκής διπλωματικής και στρατιωτικής αντίδρασης για τη δημιουργία ενός πλαισίου αμιγώς ευρωπαϊκού για την Ασφάλεια της Ευρώπης.

Η Συμμαχία των Προθύμων της Ε.Ε., που θα επιλέξει να εμπλέξει υποχρεωτικά ίσως την Τουρκία λόγω ανάγκης και λόγω εγγύτητας στην περιοχή της κρίσης αλλά και στη Μαύρη Θάλασσα, πρακτικά θα απειλεί με «αποκλεισμό» όσους είτε διαφωνούν σε ευρωπαϊκή παρέμβαση είτε εκείνους που αντιτίθενται στη συμμετοχή της Τουρκίας σε ένα κατεξοχήν ευρωπαϊκό project.

Είναι προφανές ότι η Τουρκία δεν θα μείνει σε αυτό και χτίζοντας μια δυναμική σχέση σε αυτή τη Συμμαχία των Προθύμων και αναζητώντας κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας στη Γηραιά Ήπειρο, θα ζητήσει ανταλλάγματα και θα χρησιμοποιήσει τον ρόλο της για μόχλευση στην προώθηση και των σχέσεων της με την Ε.Ε., παρακάμπτοντας όρους και προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από την Ε.Ε..

Αυτό προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την Άγκυρα, παρά τον κίνδυνο μια τέτοια στάση να αντιμετωπιστεί ως εχθρική κίνηση από τη νέα αμερικανική διοίκηση.

Η Τουρκία εργάζεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια για να διεισδύσει στο μεγάλο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Άμυνας και Ασφάλειας, κάτι που δεν είναι εύκολο λόγω των περιορισμών που υπάρχουν, καθώς και των δεσμεύσεων τις οποίες δεν έχει εκπληρώσει.

«Πολιορκητικός κριός» είναι και η τουρκική πολεμική βιομηχανία, η οποία έχει απλωθεί πλέον και έχει αποκτήσει πρόσβαση στους εξοπλισμούς ευρωπαϊκών κρατών. Τουρκικά drones πωλούνται σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, η Πορτογαλία προμηθεύεται περιπολικά πλοία από την Τουρκία, ενώ η Ισπανία συνεργάζεται όχι μόνο με τη ναυπήγηση τουρκικού ελικοπτεροφόρου, βασισμένου σε ισπανικά σχέδια, αλλά και ετοιμάζεται για συμφωνία αγοράς τουρκικού εκπαιδευτικού αεροσκάφους.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ισπανικές δυνάμεις συμμετείχαν σε κοινή αποβατική άσκηση με τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις απέναντι από τη Σάμο, ενώ οι αρχηγοί Γενικών Επιτελείων Αεροπορίας Τουρκίας και Ισπανίας πραγματοποίησαν στις 26 Φεβρουαρίου δοκιμαστική πτήση, πιλοτάροντας δύο τουρκικής κατασκευής μαχητικά Hürjets.

Είναι ενδεικτικό ότι στις διεργασίες αυτές πλέον έχει κεντρικό ρόλο και η Βρετανία, η οποία είναι στην ίδια θέση με την Τουρκία: μέλος του ΝΑΤΟ που δεν είναι μέλος της Ε.Ε.. Το Λονδίνο έχει από το παρελθόν δείξει τη διάθεση εμπλοκής της Τουρκίας στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Και προσφάτως, με τα Eurofighter και Meteor, φάνηκε και στην πράξη.

Εξάλλου, το Λονδίνο θέλει να αποκτήσει αντίβαρα και μέσα από την απόκτηση επιρροής στη Μέση Ανατολή, μετά από χρόνια εγκατάλειψης της περιοχής αυτής, όπου είχε στο παρελθόν στρατηγικά συμφέροντα.

Η Γαλλία δεν θέλει να μείνει εκτός από μια μεγάλη αγορά 85 εκατομμυρίων και ίσως προτιμά να συνεργαστεί με την Άγκυρα σε περιοχές που είχαν αντικρουόμενα συμφέροντα, όπως ο Λίβανος και η Ανατολική Μεσόγειος. Στις ανακατατάξεις που είναι σε εξέλιξη, αντιλαμβάνεται ότι η Τουρκία είναι χρήσιμη, παρά τις ιδιαιτερότητές της, και μέσω αυτής της συνεργασίας μπορεί να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα.

Το σημαντικό σχέδιο της Τουρκίας να αγοράσει μέσω της Baykar την ιταλική αεροναυπηγική εταιρεία Leonardo δεν ήταν απλώς μια πολύ καλή εμπορική συμφωνία. Η Leonardo, ως μία από τις σημαντικές ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες, θα έχει σημαντικό μερίδιο από το εξοπλιστικό πακέτο δισεκατομμυρίων στο οποίο υποχρεωτικά θα προχωρήσει τα επόμενα χρόνια η Ε.Ε.. Έτσι, ευθέως πλέον τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα κατευθύνονται και θα χρηματοδοτούν και τη μεγαλύτερη τουρκική αμυντική βιομηχανία, η οποία με αυτόν τον τρόπο θα ρίξει το τείχος που εμπόδιζε επισήμως την τουρκική αμυντική βιομηχανία να βρει πρόσβαση στην αγορά της Ε.Ε..

Η κατάσταση αυτή δημιουργεί μεγάλα διλήμματα για Ελλάδα και Κύπρο, καθώς πέραν της «ειδικής σχέσης» που επιχειρεί να χτίσει η Τουρκία με την Ε.Ε., θα είναι ορατός ο κίνδυνος να απωλέσουν τον μοναδικό ισχυρό μοχλό πίεσης που διαθέτουν έναντι της τουρκικής επιθετικότητας, που είναι οι ευρωτουρκικές σχέσεις.

Η Αθήνα επιχειρεί να ισορροπήσει μεταξύ των συμφερόντων της στην Ε.Ε. και της σταθερής θέσης της για σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και της διεθνούς νομιμότητας, με την αναζήτηση διαύλων επικοινωνίας με την αμερικανική κυβέρνηση.
Δεν ήταν τυχαίο ότι η ελληνική κυβέρνηση ήταν εξ εκείνων που απέφυγαν να εκδώσουν υποστηρικτική δήλωση προς τον Ζελένσκι μετά το επεισόδιο του Λευκού Οίκου. Και θα ήταν λίγο δύσκολο βεβαίως, καθώς την ίδια ώρα γινόταν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ η συνάντηση Ρούμπιο – Γεραπετρίτη. Αλλά ούτε μετά υπήρξε οποιαδήποτε αντίδραση.

Το επόμενο διάστημα θα είναι εξαιρετικά δύσκολο όχι μόνο για την Ελλάδα και την Κύπρο αλλά για όλη την Ε.Ε., που θα πρέπει να αναζητήσει τρόπους ώστε να υπάρξει αντίδραση στους «τραμπουκισμούς» Τραμπ και στην υπόσκαψη των θεμελίων της Διατλαντικής Συνεργασίας, με την ανάπτυξη ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας τόσο για την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Άμυνας και μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας «ασπίδας» για την Ευρώπη, αλλά και για την εκεχειρία ή τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία (χωρίς αμερικανική βοήθεια). Και σε ότι αφορά την Ελλάδα, το μείζον είναι αυτό το σχέδιο να μην αποτελέσει την «κερκόπορτα» για να βάλει πόδι στην Ε.Ε. η Τουρκία χωρίς όρους και προϋποθέσεις…