Να αυξήσουν και να βελτιώσουν τις αμυντικές τους δαπάνες έχουν δεσμευτεί από κοινού η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, ως απάντηση στις πρωτοφανείς απειλές και προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη.
Εάν λάβουμε υπόψη μόνο τα 23 κράτη μέλη της ΕΕ που είναι επίσης μέλη του ΝΑΤΟ, οι αμυντικές δαπάνες ανήλθαν σε 1,99% του συνολικού ΑΕΠ τους το 2024 και αναμένεται να ανέλθουν στο 2,04% το 2025.
Μάλιστα, οι δαπάνες αυτές αναμένεται να αυξηθούν κατά περισσότερο από 100 δισ. ευρώ σε πραγματικούς όρους έως το 2027.
Οι επενδύσεις στον τομέα της άμυνας αυξάνονται
Συνεπώς, τα κράτη μέλη υπερβαίνουν κατά πολύ τον συμφωνηθέντα συλλογικό δείκτη αναφοράς του 20%.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2024 οι επενδύσεις στον τομέα της άμυνας ανήλθαν σε 102 δισ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει πάνω από το 30% των συνολικών αμυντικών δαπανών.
- Προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού
Το 2023 πάνω από το 80% των αμυντικών επενδύσεων, περίπου 61 δισ. ευρώ, διατέθηκε για την προμήθεια νέων αμυντικών προϊόντων.
Η αυξητική τάση επιβεβαιώθηκε το 2024, καθώς οι δαπάνες για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού υπερέβησαν τα 90 δισ. ευρώ. Αυτό αντιστοιχεί σε ποσοστό 88,2% των επενδύσεων στον τομέα της άμυνας και σε ετήσια αύξηση άνω του 50%.
- Έρευνα και ανάπτυξη
Οι συνολικές δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της άμυνας, οι οποίες περιλαμβάνουν τυχόν πληρωμές έως το σημείο έναρξης των δαπανών για την παραγωγή ειδών, ανήλθαν σε 11 δισ. ευρώ το 2023 (6% περισσότερο από ό,τι το 2022) και σε 13 δισ. ευρώ το 2024.
Αμυντικές πρωτοβουλίες
Οι αμυντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ παρέχουν μια πλατφόρμα για ενισχυμένη συνεργασία με πρόσθετα χρηματοδοτικά κίνητρα, τα οποία μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την αποδοτικότητα των συνολικών επενδύσεων στον τομέα της άμυνας και να παράσχουν στα κράτη μέλη πιο διαλειτουργικές και λιγότερο κατακερματισμένες δυνατότητες μακροπρόθεσμα.
Στις 27 Μαΐου 2025 το Συμβούλιο εξέδωσε κανονισμό για τη δημιουργία του μέσου δράσης για την ασφάλεια στην Ευρώπη (SAFE).
Το μέσο SAFE θα παράσχει δάνεια ύψους έως 150 δισ. ευρώ για να βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να αυξήσουν γρήγορα και σημαντικά τις αμυντικές επενδύσεις τους μέσω κοινών προμηθειών.
Το μέσο SAFE αποτελεί τον πρώτο πυλώνα του σχεδίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «ReArm Europe / Ετοιμότητα με ορίζοντα το 2030».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαθέσει 16,4 δισ. ευρώ (σε τρέχουσες τιμές) για δραστηριότητες που σχετίζονται με την ασφάλεια και την άμυνα στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) της περιόδου 2021-2027.
Τα κονδύλια αυτά συμβάλλουν στη στήριξη της έρευνας και της ανάπτυξης, στην ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας, στην αύξηση της βιομηχανικής παραγωγικής ικανότητας και στην προώθηση κοινών προμηθειών.
Οι δαπάνες στο πλαίσιο του ΠΔΠ περιλαμβάνουν:
- 8 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας για την τόνωση της έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της άμυνας
- 300 εκατ. ευρώ για τη στήριξη κοινών προμηθειών στον τομέα της άμυνας
- 500 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση της παραγωγής πυρομαχικών
Επιπλέον, το πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, το οποίο εξετάζεται επί του παρόντος από το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα μπορούσε να κινητοποιήσει πρόσθετα κονδύλια από τον προϋπολογισμό της ΕΕ μεταξύ των ετών 2025 και 2027.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ συνεργάζονται επίσης στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη, ο οποίος αποσκοπεί στην ενίσχυση της ικανότητας της ΕΕ να προλαμβάνει τις συγκρούσεις, να οικοδομεί και να διατηρεί την ειρήνη και να ενισχύει τη διεθνή ασφάλεια και σταθερότητα. Επί του παρόντος, έχει ανώτατο χρηματοδοτικό όριο 17 δισ. ευρώ.
Κύκλος εργασιών της αμυντικής βιομηχανίας
Το 2023 ο κύκλος εργασιών της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας ανήλθε σε 158,8 δισ. ευρώ, δηλαδή αυξήθηκε κατά 16,9% από το προηγούμενο έτος.
Αυτή η αυξητική τάση ήταν εμφανής και στους τρεις βασικούς τομείς:
- αεροναυπηγική: κύκλος εργασιών 64,8 δισ. € (+15,8%)
- πολεμικό ναυτικό: 37,9 δισ. € (+17,7%)
- στρατός ξηράς: 56,2 δισ. € (+17,7%)
Οι ευρωπαϊκές στρατιωτικές εξαγωγές ανήλθαν σε 57,4 δισ. ευρώ το 2023, σημειώνοντας αύξηση κατά 12,6% από το 2022.
Θέσεις εργασίας στον τομέα της άμυνας
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία κατέγραψε σημαντική αύξηση της απασχόλησης το 2023, καθώς ο συνολικός αριθμός των θέσεων εργασίας ανήλθε σε 581.000. Πρόκειται για αύξηση κατά 8,9% συγκριτικά με το προηγούμενο έτος.
Περίπου 217.000 από αυτές τις θέσεις εργασίας αφορούσαν τον στρατιωτικό κλάδο της αεροναυπηγικής, ενώ το συνδυασμένο εργατικό δυναμικό στους κλάδους της ξηράς και του πολεμικού ναυτικού αντιπροσώπευε 364.000 θέσεις εργασίας στην αμυντική βιομηχανία.
Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στις πολύπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού στον τομέα της άμυνας στην Ευρώπη. Επί του παρόντος υπάρχουν 2.500 ΜμΕ στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Πόσα ξοδεύει η Ελλάδα σε αμυντικές δαπάνες
Η Ελλάδα είναι σταθερά μία από τις χώρες με τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες του ΝΑΤΟ, κυρίως λόγω της γεωγραφικής της θέση και της εύθραυστης σχέσης της με την Τουρκία.
Μάλιστα βρίσκεται στο top 5 και μόλις τέσσερις χώρες – σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δαπάνησαν περισσότερα από την Ελλάδα για την ασφάλεια, όσον αφορά το ποσοστό του ΑΕΠ.
Συγκεκριμένα, η Ελλάδα δαπάνησε περίπου το 3,1% του ΑΕΠ της, ή 6,2 δισ. ευρώ για την άμυνα το 2024.
Εκτός από τις ΗΠΑ, οι εκτιμήσεις του ΝΑΤΟ δείχνουν ότι σε αυτό το σύνολο περιλαμβάνονται η Πολωνία, η Λετονία και η Εσθονία, οι οποίες αύξησαν τις αμυντικές τους δαπάνες ως απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα τα τελευταία χρόνια.
Στο επίκεντρο των κινήτρων της Αθήνας για αμυντικές δαπάνες βρίσκεται η τεταμένη και εύθραυστη σχέση της με τη σύμμαχο στο ΝΑΤΟ Τουρκία.
25 δισ. ευρώ για τα επόμενα 12 χρόνια
Προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη αυτή την εβδομάδα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε την πρόθεση της ελληνικής κυβέρνησης η χώρα να δαπανήσει για την άμυνά της 25 δισεκατομμύρια ευρώ για τα επόμενα 12 χρόνια.
«Η Ελλάδα είναι σθεναρός υπέρμαχος της ανάγκης της Ευρώπης να ενισχύσει τις δαπάνες της» τόνισε χαρακτηριστικά για να συμπληρώσει πως «η χώρα δαπανά πάνω από το 3% στην άμυνά της και έχουμε υπερβεί το όριο του 2%. Ακόμα και τη δύσκολη περίοδο της χρηματοοικονομικής κρίσης».
Υπενθυμίζεται πως σύμφωνα με τον εθνικό κρατικό προϋπολογισμό για το 2025 προβλέπονται 6,13 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες, έναντι 6,123 δισ. ευρώ του 2024.
Οι πληρωμές για εξοπλιστικά προγράμματα το 2025, προσδιορίζονται σε 2,49 δισ. ευρώ, σε σχέση με τα 2,422 δισ. ευρώ του 2024.
Παράλληλα, η αξία των παραλαβών σε αμυντικό υλικό για το 2024, ανήλθε σε 896 εκατ. ευρώ, ενώ το 2025 εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε 1,64 δισ. ευρώ.
