Οι εχθροπραξίες ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν εισέρχονται σήμερα στη δεύτερη εβδομάδα τους με τους Ευρωπαίους αξιωματούχους να προσπαθούν να επαναφέρουν την Τεχεράνη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μετά τη δήλωση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι οποιαδήποτε απόφαση για πιθανή εμπλοκή των ΗΠΑ θα ληφθεί εντός δύο εβδομάδων. Το Ισραήλ επιτέθηκε στο Ιράν την περασμένη Παρασκευή (13/6), λέγοντας ότι στόχος του είναι να αποτρέψει τον μακροχρόνιο εχθρό του από την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Το Ιράν ανταπέδωσε με επιθέσεις με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ενώ επιμένει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι ειρηνικό.
Ποιος μπορεί λοιπόν να σταματήσει τον πόλεμο στο Ιράν πριν εξελιχθεί όπως πολλοί φοβούνται σε γενικευμένη σύρραξη στη Μέση Ανατολή; «Με τον Ντόναλντ Τραμπ έτοιμο να διατάξει τον βομβαρδισμό στις υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν -και το Ισραήλ να τον παροτρύνει να το κάνει- φαίνεται απίθανο η απάντηση να είναι τρεις Ευρωπαίοι υπουργοί και μία Εσθονή πολιτικός με τον τίτλο της Ύπατης Εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας» γράφει το Politico.
Αλλά οι ΥΠΕΞ της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου – με την Κάγια Κάλλας, την πρώην πρωθυπουργό της Εσθονίας, συμμετέχουν ούτως ή άλλως σήμερα στις έκτακτες συνομιλίες στη Γενεύη με εκπροσώπους του Ιράν, ελπίζοντας οτι θα βοηθήσουν στην αποκλιμάκωση.
Η συνάντηση αποτελεί μέρος μιας ξέφρενης προσπάθειας των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να βρουν μια διπλωματική διέξοδο στη συνεχιζόμενη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν, προτού η Αμερική τον μετατρέψει σε κάτι που φοβάται ότι θα μπορούσε να γίνει πολύ μεγαλύτερο και πολύ χειρότερο. «Ήρθε η ώρα να βάλουμε τέλος στις σοκαριστικές σκηνές στη Μέση Ανατολή και να αποτρέψουμε μια περιφερειακή κλιμάκωση που δεν θα ωφελούσε κανέναν», δήλωσε ο Βρετανός ΥΠΕΞ Ντέιβιντ Λάμι πριν από την κοινή τους συνάντηση με τον Αμπάς Αραγκτσί, τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν.
Ένα 24ωρο νωρίτερα (19/6), ο Τραμπ είχε δώσει στους Ευρωπαίους αξιωματούχους λόγους να ελπίζουν ότι οι προσπάθειές τους μπορεί να μην είναι μάταιες. Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι ο Τραμπ θα αποφασίσει εντός των επόμενων δύο εβδομάδων εάν θα διατάξει στρατιωτική δράση των ΗΠΑ, καθώς πιστεύει ότι «υπάρχει σημαντική πιθανότητα διαπραγματεύσεων».
Αυτό το μεγαλύτερο χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Τραμπ καλείται να λάβει την απόφασή του φαίνεται να ανοίγει την πόρτα σε μια ανανεωμένη διπλωματική ώθηση, δίνοντας στις σημερινές συνομιλίες στην Ελβετία ενδεχομένως πολύ μεγαλύτερο βάρος. Μαζί με την Κάλας της ΕΕ, αναμένεται να παραστούν οι ΥΠΕΞ της Γερμανίας και της Γαλλίας, με τον Βρετανό ΥΠΕΞ Ντέιβιντ Λάμι να πετάει απευθείας στη Γενεύη μετά τις συνομιλίες με τον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο στην Ουάσινγκτον. Το Ιράν θα εκπροσωπήσει ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί.
Η αποδυνάμωση της γεωπολιτικής επιρροής της ΕΕ
Η κρίση στο Ιράν καταδεικνύει έντονα πόσο πολύ ο Τραμπ έχει εξουδετερώσει την ευρωπαϊκή γεωπολιτική επιρροή την τελευταία δεκαετία, ακόμη και σε τομείς όπου τα συμφέροντά της ενδέχεται να ευθυγραμμίζονται με αυτά της Αμερικής. Το 2015, αυτές οι ίδιες ευρωπαϊκές δυνάμεις – η λεγόμενη E3 – έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη της τελευταίας πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA).
Αλλά αυτό είχε γίνει υπό την κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, και ο Τραμπ τάχθηκε κατά της συμφωνίας, αποσύροντας την Αμερική από αυτήν το 2018. Από τότε, η Ευρώπη δυσκολεύεται να κάνει τη φωνή της να ακουστεί σε ζητήματα που σχετίζονται με το Ιράν. Οι δυνάμεις της ΕΕ (και το Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν επίσης αποτύχει να ασκήσουν μεγάλη επιρροή στην κυβέρνηση Νετανιάχου στο Ισραήλ, ειδικά μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου του 2023.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ελπίζουν κατ’ ιδίαν να δώσουν στον Τραμπ την ευκαιρία να αποκλίνει από την τρέχουσα πορεία του προς τη στρατιωτική δράση. Τις τελευταίες ημέρες, ο πρόεδρος των ΗΠΑ απείλησε να σκοτώσει τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, και ανακοίνωσε ότι σκέφτεται να χρησιμοποιήσει βόμβες που καταστρέφουν καταφύγια στοχεύντας τα υπόγεια εργοστάσια εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν.
ΑP
«Υπάρχει κάτι που κρατάει τον Τραμπ πίσω», δήλωσε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης, μιλώντας ανώνυμα στο Politico, όπως και άλλοι, για να συζητήσουν εξαιρετικά ευαίσθητα θέματα. Ο Τραμπ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να συμμετάσχουν στις στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ, αλλά «τίποτα δεν συμβαίνει, υπάρχει μια ευκαιρία εδώ». Ο διπλωμάτης πρόσθεσε: «Δεν πρέπει να υποτιμούμε πόσο μισεί ο Τραμπ τον πόλεμο».
Ο Τζον Σόουερς, πρώην επικεφαλής της βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών εξωτερικού, MI6, δήλωσε ότι ο Τραμπ θα προτιμούσε το Ισραήλ να μην ξεκινήσει καθόλου άμεσο πόλεμο με το Ιράν. «Υπήρχε μια ευκαιρία εδώ την οποία ο πρόεδρος Τραμπ δεν ήθελε πραγματικά να εκμεταλλευτεί», δήλωσε ο Σόουερς σε συνέδριο που διοργάνωσε το think tank Chatham House στο Λονδίνο.
«Μόλις πριν από μια εβδομάδα έκανε έκκληση στο Ισραήλ να του δώσει περισσότερο χρόνο για τις διαπραγματεύσεις του, αλλά ο Νετανιάχου το αγνόησε αυτό και ο Τραμπ ουσιαστικά ευθυγραμμίστηκε με την ισραηλινή προσέγγιση». Ο Σόουερς είπε ότι τώρα που το Ισραήλ είχε βάλει τον κόσμο στη θέση να εξοργιστεί με το Ιράν, θα ήταν καλύτερο για τις ΗΠΑ να παρέμβουν για να ολοκληρώσουν τη δουλειά: «Προχωρήστε και τελειώστε το».
Μηνύματα στην Αμερική
Άλλοι αξιωματούχοι και διπλωμάτες με ισχυρές διασυνδέσεις στην «E3» δεν συμμερίζονται αυτή την άποψη, φοβούμενοι ότι η σύγκρουση θα εξαπλωθεί σε έναν ολοκληρωμένο περιφερειακό πόλεμο εάν οι ΗΠΑ εμπλακούν άμεσα. Ο στόχος της επανέναρξης των συνομιλιών με το Ιράν είναι να ληφθεί μια εγγύηση ότι η Τεχεράνη θα χρησιμοποιήσει το πυρηνικό της πρόγραμμα μόνο για πολιτικούς σκοπούς, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο από μια χώρα της E3. «Ακριβώς εκεί βρισκόμασταν με τις διαπραγματεύσεις… οι οποίες έχουν εκτροχιαστεί λόγω της ισραηλινής δραστηριότητας», είπε ο αξιωματούχος.
Ωστόσο, ο αξιωματούχος προέβλεψε ότι oι συνομιλίες είναι απίθανο να καταλήξουν σε οριστικό συμπέρασμα, παρά την προσπάθεια του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να αποδείξει ότι είναι ο «ειρηνοποιός». Η συνάντηση της Γενεύης θα χρησιμεύσει περισσότερο ως άσκηση επικοινωνίας. «Οποιαδήποτε συνάντηση θα έχει ως στόχο να λάβουμε ένα μήνυμα από τους Ιρανούς προς τους Αμερικανούς [σχετικά με] τις προθέσεις τους σχετικά με το πυρηνικό τους πρόγραμμα», είπε η πηγή.
POOL The Jerusalem Post
Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι το Ιράν που χρειάζεται πειθώ για να σταματήσει τον πόλεμο αυτή τη στιγμή, είναι ο Τραμπ. Τις τελευταίες ημέρες έχει δηλώσει ότι είναι κοντά στο να συμφωνήσει με το αίτημα του Νετανιάχου να καταστρέψει τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν, ακόμη και αν δεν έχει στηρίξει τις εκκλήσεις για βίαιη αλλαγής του καθεστώτος στην Τεχεράνη.
Σε συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Νοέλ Μπαρό δήλωσε ότι οι Ιρανοί ήταν «σχετικά σαφείς» στην προθυμία τους να επαναλάβουν τις συνομιλίες, «συμπεριλαμβανομένων και με τις Ηνωμένες Πολιτείες», εάν υπάρξει εκεχειρία. «Είμαστε έτοιμοι, όπως έχουμε κάνει τους τελευταίους μήνες και χρόνια, να παρουσιάσουμε μια φόρμουλα που να εγγυάται τα συμφέροντα ασφαλείας του Ισραήλ, της περιοχής και της Ευρώπης, η οποία να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του, αλλά και τις περιφερειακές του δραστηριότητες αποσταθεροποίησης», δήλωσε ο Μπαρό.
Οι Γάλλοι βλέπουν μια ευκαιρία να λειτουργήσουν ως ειρηνοποιοί μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ. Αλλά οι Ευρωπαίοι που θέλουν ειρήνη βρίσκονται σε άμεση σύγκρουση με το Ισραήλ, το οποίο θέλει να πείσει τον Τραμπ να βομβαρδίσει το Ιράν. Ένας Ισραηλινός αξιωματούχος εξέθεσε τι περιμένουν από την ευρωπαϊκή εμπλοκή με το Ιράν στη Γενεύη: «Αναμένουμε ένα σαφές καιδυναμικό μήνυμα προς τους Ιρανούς – να διαλύσουν πλήρως το πυρηνικό πρόγραμμα, να διαλύσουν τις δυνατότητες πυραύλων εδάφους-εδάφους και να σταματήσουν τη χρηματοδότηση των πληρεξουσίων τους και της τρομοκρατίας».
Ο Βρετανός ΥΠΕΞ Ντέιβιντ Λάμι πέταξε στην Ουάσινγκτον για συνομιλίες την Πέμπτη με τον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο, συμβάλλοντας ενδεχομένως στο να φέρει αυτή την ευρωπαϊκή προοπτική απευθείας στην καρδιά της λήψης αποφάσεων στην Ουάσινγκτον. Ο Ρούμπιο υπηρετεί δύο ρόλους, ως κορυφαίος διπλωμάτης της Αμερικής αλλά και ως υπηρεσιακός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Tραμπ, μετά την αποπομπή του Mάικ Βαλτς από τον πρόεδρο.
Η βρετανο-αμερικανική σχέση είναι πιο περίπλοκη και από τη γαλλική, με τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Kιρ Στάρμερ να προσπαθεί να εξισορροπήσει την ενστικτώδη επιθυμία του να παραμείνει κοντά στις ΗΠΑ – συμπεριλαμβανομένης της πιθανής προσφοράς στρατιωτικής υποστήριξης για στρατιωτική δράση – και να σταματήσει τη σύγκρουση. Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο είχε ξεχωριστές τηλεφωνικές κλήσεις με τους ομολόγους του από την Αυστραλία, τη Γαλλία και την Ιταλία για να συζητήσουν τη σύγκρουση.
Ο ρόλος του στρατοπέδου MAGA
Για όσους θέλουν να αποτρέψουν μια κλιμάκωση, υπάρχει μια άλλη σχολή σκέψης. Ο Tραμπ έχει τους δικούς του εσωτερικούς λόγους για να κρατήσει την Αμερική έξω από τον πόλεμο. Ενώ ορισμένοι πιο παραδοσιακοί Ρεπουμπλικάνοι παροτρύνουν τον Τραμπ να παρέμβει, άλλοι στο κίνημα MAGA αντιτίθενται σε ξένες στρατιωτικές επεμβάσεις και δεν βλέπουν τον λόγο για την ανάπτυξη αμερικανικών μέσων σε αυτή την περίπτωση. Υποσχέθηκε επίσης να μην εμπλέξει την Αμερική σε περισσότερους ξένους πολέμους και να είναι ένας ειρηνοποιός πρόεδρος.
«Οι προοπτικές για μια διπλωματική πρόοδο στη Γενεύη εξακολουθούν να φαίνονται περιορισμένες, αν και τώρα υπάρχει τουλάχιστον ένα χρονικό περιθώριο για δυνητικά ουσιαστικές συνομιλίες. Θα ήταν ειρωνικό αν η ευρωπαϊκή συμμαχία που ο Τραμπ έκανε τόσα πολλά για να αποδυναμώσει, άθελά της βοηθούσε την αντιπολεμική παράταξη του MAGA και του έδινε μια δικαιολογία να μην ρίξει βόμβες στο Ιράν» σημειώνει το Politico.
Οι ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις έχουν σκοτώσει 639 ανθρώπους στο Ιράν, ανέφερε το Πρακτορείο Ειδήσεων Human Rights Activists. Στους νεκρούς περιλαμβάνονται η κορυφαία στρατιωτική ιεραρχία και πυρηνικοί επιστήμονες. Το Ισραήλ από την πλευρά του έχει δηλώσει ότι δεκάδες Ισραηλινοί πολίτες έχουν πεθάνει σε ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις. Το Reuters δεν μπόρεσε να επαληθεύσει ανεξάρτητα τον αριθμό των νεκρών από καμία πλευρά.
Καθώς η Ισλαμική Δημοκρατία αντιμετωπίζει μια από τις μεγαλύτερες εξωτερικές απειλές της από την επανάσταση του 1979, οποιαδήποτε άμεση αμφισβήτηση της 46χρονης διακυβέρνησής της πιθανότατα θα απαιτούσε κάποια μορφή λαϊκής εξέγερσης. Ωστόσο, ακτιβιστές που συμμετείχαν σε προηγούμενες περιόδους διαμαρτυρίας λένε ότι δεν είναι πρόθυμοι να εξαπολύσουν μαζικές αναταραχές, ακόμη και εναντίον ενός συστήματος που μισούν, την ώρα που το έθνος τους δέχεται επίθεση.
«Πώς υποτίθεται ότι οι άνθρωποι θα ξεχυθούν στους δρόμους; Σε τέτοιες τρομακτικές συνθήκες, οι άνθρωποι επικεντρώνονται αποκλειστικά στο να σώσουν τον εαυτό τους, τις οικογένειές τους, τους συμπατριώτες τους, ακόμη και τα κατοικίδιά τους», δήλωσε η Ατένα Νταέμι, μια εξέχουσα ακτιβίστρια που πέρασε έξι χρόνια στη φυλακή πριν εγκαταλείψει το Ιράν.
