Το προσωνύμιο του Βλαντιμίρ Πούτιν, εντός και εκτός Ρωσίας, είναι «ο άνθρωπος δίχως πρόσωπο». Δεν είναι εμπνευσμένο μονάχα από το παρελθόν του στην KGB, αλλά και από το γεγονός ότι παρά την πολύχρονη έκθεσή του έχει συντηρήσει με απόλυτη μυστικότητα την προσωπική του ζωή. Ελάχιστοι έρχονται σε καθημερινή επαφή μαζί του. Ακόμα λιγότεροι αποτελούν μέλη του στενού κύκλου του. Οσο για εκείνους που εμπιστεύεται; Αυτοί είναι κυριολεκτικά μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Η συνεδρίαση του ρωσικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας με τον Ρώσο πρόεδρο να κάθεται μόνος του, κάμποσα μέτρα μακριά από τους υφισταμένους του και εκείνοι να περιμένουν τη σειρά τους αμήχανα, είναι ενδεικτική της απόστασης που διατηρεί. Απόσταση προσαρμοσμένη στα ρωσικά αυτοκρατορικά ήθη και έθιμα. Ακόμα και η καθημερινότητά του και τα χούγια του είναι σχετικά άγνωστα. Οι εικόνες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι προσεκτικά επιλεγμένες και με στόχο να δομήσουν το προφίλ που καλλιεργεί το Κρεμλίνο. Κάποιοι, όμως, έχουν αφιερώσει όλη τους τη ζωή συλλέγοντας πληροφορίες για τον άνθρωπο και πολιτικό Πούτιν πέρα από τη δημόσια περσόνα που έχει μεθοδικά δημιουργήσει.
Σε αντίθεση με τους περισσότερους ηγέτες που ξεκινούν την ημέρα τους πρωί, ο Ρώσος πρόεδρος ξυπνάει αργά, σχεδόν το μεσημέρι. Τότε τρώει και το πρωινό του, το οποίο αποτελείται από τυρί κότατζ, ομελέτα και δημητριακά. Του αρέσουν τα αβγά ορτυκιών. Πίνει χυμό φρούτων και όχι καφέ. Το φαγητό του είναι φρέσκο, καθώς τα αγαπημένα του προϊόντα αποστέλλονται τακτικά από τα αγροκτήματα του Πατριάρχη Κύριλλου, του θρησκευτικού ηγέτη της Ρωσίας. Καφέ θα πιει μετά το κολύμπι του, στο οποίο επιδίδεται όλο τον χρόνο.
Την ίδια στιγμή έχουν αρχίσει και συρρέουν τα καθημερινά του ραντεβού. Συνεργάτες, σύμβουλοι και υπουργοί τοποθετούνται σε τεράστιες σάλες με βαριά ξύλινα έπιπλα, περιμένοντας, ενίοτε με τις ώρες, την ακρόασή τους. Οταν τον συναντούν λαμβάνουν οδηγίες να μην τον πλησιάσουν πολύ και να περιμένουν τη δική του χειραψία, η οποία συχνά αποφεύγεται.
Μετά τα πρώτα ραντεβού του περνάει αρκετή ώρα στο γυμναστήριο. Εκεί βρίσκονται δεκάδες οθόνες και παρακολουθεί ειδήσεις. Απολαμβάνει τα βάρη και το ποδήλατο γυμναστικής. Στην πραγματικότητα αρχίζει να δουλεύει αργά το απόγευμα. Τότε είναι που καλεί τους στενότερους συνεργάτες του, μια και είναι η ώρα που έχει τη μεγαλύτερη διανοητική διαύγεια. Ενημερώνεται καθισμένος στο βαρύ ξύλινο γραφείο του. Δεν υπάρχουν κινητά, ούτε οθόνες. Χρησιμοποιεί τις πιο ασφαλείς τεχνολογίες: κόκκινους φακέλους με έντυπα έγγραφα και σταθερά τηλέφωνα της Σοβιετικής Ενωσης, τα γνωστά και ως Warera. Η ενημέρωσή του περιλαμβάνει τρία σκέλη. Οι άνθρωποι που υποδέχεται καθημερινά στο γραφείο του είναι τέσσερις. Πρόκειται για τους στενότερους συνεργάτες του και τους μοναδικούς που επιτρέπεται να εκφέρουν ανοιχτά την άποψή τους.
Οι άνδρες αυτοί είναι γνωστοί και ως siloviki (αξιωματικοί). Ο Σεργκέι Ναρίσκιν είναι ο επικεφαλής της ρωσικής Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών (SVR) από το 2016 και αλλοτινός προσωπάρχης του Κρεμλίνου. Ο 67χρονος Ναρίσκιν έγινε γνωστός μετά την πρόσφατη δημόσια ταπείνωσή του από τον Πούτιν, ενώ στο παρελθόν είχε προσελκύσει τα φώτα της δημοσιότητας εξαιτίας ορισμένων δημόσιων δηλώσεών του. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο ισχυρισμός του ότι τον Αλεξέι Ναβάλνι τον δηλητηρίασαν πράκτορες της Δύσης για να ρίξουν το φταίξιμο στη Ρωσία.
Ο δεύτερος της επίλεκτης παρέας είναι ο Νικολάι Πατρούσεφ. Πρόκειται για τον κορυφαίο σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του Πούτιν. Ο 70χρονος Πατρούσεφ έχει κατ’ επανάληψη επιτεθεί στη Δύση με ακραία σχόλια. Του έχει αποδοθεί η δήλωση ότι υπάρχουν μέρη στη Δύση όπου «έχει νομιμοποιηθεί ο γάμος ανθρώπων με ζώα»! Είναι πατέρας του υπουργού Γεωργίας, Ντμίτρι Πατρούσεφ, την υπουργοποίηση του οποίου λέγεται ότι προώθησε με νύχια και με δόντια.
Ο τρίτος είναι ο Σεργκέι Σοϊγκού, υπουργός Αμυνας από το 2012. Ο 66χρονος είναι άνθρωπος απολύτου εμπιστοσύνης του Πούτιν, φίλος, κουμπάρος και μόνιμη παρέα στις διακοπές του. Λίγες εβδομάδες πριν από τη ρωσική εισβολή είχε χαρακτηρίσει τους Ουκρανούς εθνικιστές «απάνθρωπους», ενώ βρίσκεται δίπλα στον Ρώσο πρόεδρο καθ’ όλη τη διάρκεια της εισβολής.
Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς τον Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ, τον επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB) από το 2008. Τα τελευταία χρόνια θεωρείται στενός συνεργάτης του Πούτιν. Εχει εκτοπίσει πολλούς εσωτερικούς αντιπάλους του και βρίσκεται μονίμως καλεσμένος στην παραθεριστική κατοικία του Πούτιν. Λέγεται ότι σιχαίνεται τους μετριοπαθείς τεχνοκράτες. Ηταν υπέρμαχος της εισβολής στην Ουκρανία και της υιοθέτησης σκληρής γραμμής έναντι της Δύσης.
Οι τρεις από τους τέσσερις άνδρες γνωρίζονται με τον Ρώσο πρόεδρο από τη δεκαετία του 1980. Εχουν εργαστεί μαζί του ως πράκτορες της KGB. Μετά από δεκαετίες φιλίας και συνεργασίας, ο καχύποπτος με όλους ηγέτης της Ρωσίας τούς έχει συμπεριλάβει στον στενό κύκλο του. Συναντιούνται κάθε ημέρα αργά το απόγευμα. Πίνουν τσάι ή βότκα και ο καθένας τού δίνει από έναν χοντρό δερματόδετο φάκελο. Εκεί βρίσκεται η ημερήσια έκθεση σε ό,τι αφορά το εσωτερικό μέτωπο, που συντάσσει η εγχώρια Υπηρεσία Πληροφοριών. Ο δεύτερος φάκελος περιλαμβάνει την ημερήσια έκθεση για τις διεθνείς υποθέσεις. Ο τρίτος έχει να κάνει με τα της οικονομίας και ο τέταρτος με όλα τα σημαντικά και άκρως απόρρητα που πρέπει να γνωρίζει ο Ρώσος πρόεδρος.
Εμμονή με τις πληροφορίες
Ο Πούτιν έχει εμμονή με τις πληροφορίες. Δεν παραπονιέται ποτέ για το μέγεθος των φακέλων. Οσο πιο παχείς και λεπτομερείς τόσο το καλύτερο. Κατόπιν αιτήματός του, εδώ και λίγα χρόνια φτάνουν στα χέρια του επιλεγμένα δημοσιεύματα του διεθνούς και ρωσικού Τύπου. Πάντα ξεκινάει με τα της Ρωσίας. Δεν εξαιρούνται ούτε τα κουτσομπολίστικα ταμπλόιντ, μια και ο ίδιος πιστεύει πως αυτά επηρεάζουν εκατομμύρια αναγνώστες και δεν πρέπει να τα αγνοούν.
Καταβροχθίζει τα άρθρα του έγκριτου Τύπου και ειδικά όσα αναφέρονται σε εκείνον. Εχει ξεχωρίσει τον Αντρέι Κολέσνικοφ της «Kommersant». Οι συνεργάτες του ισχυρίζονται ότι, αφού τα διαβάζει λίγα μέτρα μακριά από εκείνους που κουβεντιάζουν χαμηλόφωνα, επιστρέφει στην παρέα και όλοι μαζί τα σχολιάζουν.
Η συνάντηση των πέντε αυτών ανδρών διαρκεί ώρες, αν δεν υπάρχουν άλλες υποχρεώσεις, όπως ταξίδια, δείπνα και επίσημοι καλεσμένοι. Εκτός από συνεργάτες λειτουργούν και ως συντροφιά του κλειστού Πούτιν. Είναι το ακροατήριό του. Μαζί κουβεντιάζουν ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, τηλεφωνήματα ξένων ηγετών, ενώ έχουν λάβει εντολή να μην του κρύβουν τίποτα. Ειδικά τα άσχημα νέα. Χάνει εύκολα την υπομονή του, όταν κάποιος από τους συνεργάτες του πλατιάζει ή επιχειρεί να στρογγυλέψει μια κατάσταση.
Σε περίπτωση που δυσαρεστηθεί, η συνεδρίαση λύεται και εκείνος που τον τάραξε φεύγει με την ουρά στα σκέλια, δίχως να λάβει πρόσκληση για δείπνο με τους υπόλοιπους. Οι υπόλοιποι παραμένουν μέχρι αργά ή μέχρι να τους δοθεί η εντολή να επιστρέψουν στη Μόσχα. Και τότε παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής. Στον οξύθυμο χαρακτήρα του Πούτιν αναφέρθηκε και ο Βρετανός πρώην υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Οουεν. «Είναι διαφορετικός άνθρωπος και ο εκφοβιστικός τρόπος που μιλά με τους υπαλλήλους του, το είδος του προσώπου που βάζει, δεν μου φαίνεται να ταιριάζει απόλυτα με τον Πούτιν που έχουμε δει στο παρελθόν». Σχολίασε επίσης και το πρόσωπο του Ρώσου προέδρου, το οποίο χαρακτήρισε «αλλοιωμένο». Αν και υπέθεσε ότι ο Πούτιν έχει υποστεί κάποιου είδους αισθητική επέμβαση, πρόσθεσε ότι βλέπει κάτι ακόμα πιο ανησυχητικό. «Μπορεί κάλλιστα να είναι το πρόσωπο κάποιου που παίρνει μεγάλες δόσεις στεροειδών. Και γι’ αυτό φοβάται να βρεθεί οπουδήποτε κοντά σε οποιονδήποτε έχει μολυνθεί από τον COVID. Επειδή τα στεροειδή καταστρέφουν το ανοσοποιητικό σας, το κάνουν πολύ πιο δύσκολο για εσάς. Και τότε τα στεροειδή επηρεάζουν την προσωπικότητά σας».
Ο Πούτιν δεν μένει στη ρωσική πρωτεύουσα. Αντιπαθεί την κίνηση, τη ρύπανση, την ανθρώπινη συμφόρηση. Εχει επιλέξει το παλάτι στο Νόβο-Ογκαριόβο ως μόνιμη κατοικία του. Το σπίτι είναι στα δυτικά της πόλης και διαθέτει το δικό του πάρκο. Χρειάζεται 25 λεπτά να φτάσει στο Κρεμλίνο, αν και από το 2012 και μετά το αποφεύγει. Ακόμα και τα Σαββατοκύριακα οι τέσσερις αυτοί συνεργάτες, με διάφορες προσθήκες της τελευταίας στιγμής, καταφτάνουν στην προεδρική κατοικία για απογευματινές συναντήσεις. Τότε συναντούν και τον δάσκαλο Αγγλικών του Πούτιν, με τον οποίο εξασκείται. Αν και δεν μιλάει ποτέ αγγλικά σε επίσημες συναντήσεις, γνωρίζει καλά τη γλώσσα. Την Κυριακή είναι η μοναδική μέρα που δεν τηρεί κάποιους είδους επίσημο πρόγραμμα. Αφιερώνει χρόνο στην οικογένειά του και δεν επικοινωνεί με τους συνεργάτες του, εκτός και αν πρόκειται για ανάγκη. Υπάρχουν φορές που τις Κυριακές προσεύχεται ή εξομολογείται. Η σχέση του με τη θρησκεία είναι περίπλοκη. Τα κυριακάτικα απογεύματα είναι συνήθως αφιερωμένα σε ομαδικά σπορ. Τηρώντας έναν άτυπο κανόνα, οι συνεργάτες του είναι εκεί και οι οικογένειές τους παρακολουθούν τους άνδρες να παίζουν χόκεϊ επί πάγου. Ακόμα κι αν δεν συμμετέχουν, ζητωκραυγάζουν υπέρ του προέδρου. Είναι, άλλωστε, το αγαπημένο του άθλημα.
Μία πρόσκληση στα κυριακάτικα αυτά παιχνίδια είναι κάτι σαν λαχείο στο ευρύτερο περιβάλλον του Πούτιν. Αποτελούν το ύψιστο σημάδι οικειότητας και δεν είναι λίγοι εκείνοι που περηφανεύονται για την παρουσία τους εκεί. Το γήπεδο γεμίζει σωματοφύλακες. Οι πιο γνωστοί ολιγάρχες κάνουν εμφάνιση. Αναγκάζουν, μάλιστα, τους σωματοφύλακές τους να φορέσουν μπλούζα με το νούμερο του προέδρου.
Η αντίπαλη ομάδα αποτελείται από σωματοφύλακες και λίγους θαρραλέους φίλους. Δεν λείπουν και τα διάφορα κατοικίδια του προέδρου και του περίγυρού του. Δεν υπάρχει, άλλωστε, κάτι που τον διασκεδάζει περισσότερο από τα σκυλιά, και μάλιστα τα άτακτα. Η αγαπημένη του παρέα είναι αυτή ενός μαύρου λαμπραντόρ που αρνείται να υπακούσει στοιχειώδεις οδηγίες, με το προσωπικό να τρέχει πίσω του καθαρίζοντας τις ακαθαρσίες του.
Τα σκυλιά είναι τα μόνα πλάσματα που έχουν πρόσβαση στο δωμάτιό του. Αυτά και οι άνθρωποι της προσωπικής του ασφάλειας. Ο φόβος του για δηλητηρίαση είναι γνωστός. Αποφεύγει να φάει και να πιει οτιδήποτε δεν του έχουν προσφέρει οι άνθρωποι της απολύτου εμπιστοσύνης του.
Οι Ρώσοι προδότες
Οι τέσσερις προαναφερθέντες υποστηρίζουν ότι έχουν δει μια διαφορετική εικόνα του βλοσυρού Πούτιν. Ο Νικολάι Πατρούσεφ είχε κάποτε διηγηθεί ότι ένα ζεστό καλοκαιρινό βράδυ ο Πούτιν άρχισε να μιλά ανοιχτά για τη μοίρα της χώρας του. Ρώτησε τους παρευρισκομένους ποιοι ήταν οι μεγαλύτεροι Ρώσοι προδότες. Προτού προλάβουν να απαντήσουν, εκείνος απάντησε: ο Νικόλαος Β’ και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. «Εριξαν τη χώρα στα τάρταρα», πρόσθεσε. Λίγο αργότερα, αποσύρθηκε για να διαβάσει.
Βαριέται τα μυθιστορήματα και προτιμάει τα βιβλία Ιστορίας. Εχει αδυναμία και στις βιογραφίες. Αγαπημένες του είναι αυτές του Ιβάν του Τρομερού, της Αικατερίνης Β’ και του Μεγάλου Πέτρου. Κατά καιρούς έχουν κυκλοφορήσει διάφοροι τίτλοι που υποτίθεται ότι κοσμούν το κομοδίνο της κρεβατοκάμαράς του. Οι ελάχιστοι δικοί του άνθρωποι που γνωρίζουν τα γούστα του επιβεβαιώνουν ότι δεν είναι παθιασμένος αναγνώστης. Αντιθέτως, δίνει μεγάλη σημασία στο ντύσιμό του. Είναι παροιμιώδεις οι ιστορίες για διάφορους μόδιστρους που έχουν φύγει κλωτσηδόν μετά από προσπάθειά τους να «πουλήσουν μόδα» στον Ρώσο πρόεδρο.
Ο Πούτιν έχει καταλήξει να φοράει μόνο ραμμένα κοστούμια σε συντηρητικά χρώματα. Σε ένα δείπνο, φανερά μεθυσμένος, ο Σοϊγκού ανέφερε περήφανα ότι ο Ρώσος πρόεδρος τον καλεί πάντα στην πρόβα για τα νέα του κοστούμια. Κάποιος φρόντισε να τον σκουντήξει. Και εκείνος σώπασε.
