Το τελευταίο διάστημα η Ευρώπη διαρκώς διαμαρτύρεται. Γιατί ο Τραμπ κάνει διαπραγμάτευση με τον Πούτιν απευθείας χωρίς η Ευρώπη να έχει θέση στο τραπέζι, γιατί οι ΗΠΑ επιστρέφουν στον εμπορικό πόλεμο, γιατί ο Βανς πήγε στο Μόναχο και είπε στους Ευρωπαίους ηγέτες να τα βρουν με την Άκρα Δεξιά.
Από μια άποψη, δίκιο έχει και διαμαρτύρεται. Η νέα αμερικανική ηγεσία έχει μια αντίληψη για τον κόσμο βάσει της οποίας δεν υπάρχουν κανόνες και μετράει μόνο η ισχύς και φέρεται ως η Ευρώπη να μην έχει κάποιο ρόλο, παρότι η τελευταία με συνέπεια τα προηγούμενα χρόνια συμπορεύτηκε με τις ΗΠΑ σε κρίσιμες επιλογές.
Από μια άλλη άποψη, όμως, το ότι βρίσκεται τώρα να διαμαρτύρεται γιατί παραγκωνίζεται συμπυκνώνει το βασικό της πρόβλημα: ότι εδώ και χρόνια η Ευρώπη δεν έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, ενώ συνεχώς απομακρύνεται από τις βασικές αξίες και αρχές της. Διστακτική και δυσκίνητη, κάνει πολλές διακηρύξεις, αλλά αυτές δεν μεταφράζονται σε πράξεις.
Μιλά για την ανάγκη να αποκτήσει δική της αμυντική υποδομή, αλλά στην πράξη περιμένει οι ΗΠΑ (άντε και η Βρετανία) να αναλάβουν το βάρος. Μιλάει για αυτόνομη εξωτερική πολιτική, αλλά ούτε για το Ουκρανικό πήρε έγκαιρα πρωτοβουλίες, πριν ξεσπάσει ο πόλεμος δηλαδή, ούτε έκανε -ως όφειλε- κάτι για να σταματήσει η τραγωδία στη Γάζα. Διαμαρτύρεται για τον κίνδυνο να διολισθήσουν τα πράγματα σε έναν εμπορικό πόλεμο «όλων εναντίων όλων», αλλά δεν προτείνει και ένα διαφορετικό πλαίσιο για το παγκόσμιο εμπόριο.
Και δεν είναι μόνο στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας που φαίνονται τα μεγάλα ευρωπαϊκά ελλείμματα. Η οικονομία της ευρωζώνης είναι σε στασιμότητα και υπολείπεται σε ρυθμούς ανάπτυξης όχι μόνο της Κίνας αλλά και των ΗΠΑ. Το Ταμείο Ανάπτυξης ήταν μια σημαντική πρωτοβουλία, αλλά για αρκετές χώρες είναι κάτι που δεν πρέπει να επαναληφθεί. Συχνά οι ευρωπαϊκοί πόροι κατανέμονται με στόχο την «απορροφησιμότητα» και όχι την αποτελεσματικότητα. Αυτοκριτική για τις καταστροφικές επιλογές της περασμένης δεκαετίας, με αποκορύφωμα τα μνημόνια, επί της ουσίας δεν έγινε.
Επιπλέον, οι θεσμοί της Ευρώπης παραμένουν αποξενωμένοι από τις κοινωνίες. Εάν σήμερα οι πολίτες κοιτάζουν εχθρικά τα εθνικά πολιτικά συστήματα, αντιμετωπίζουν ως ακόμη πιο απόμακρους και γραφειοκρατικούς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Οι Ευρωεκλογές παραμένουν το μεγαλύτερο εσωτερικό γκάλοπ κάθε χώρας και όχι «κορυφαία δημοκρατική στιγμή της Ευρώπης».
Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες επιμένουν να αναφέρονται στα εθνικά τους κράτη και τις εθνικές τους ταυτότητες, την ώρα που αντικειμενικά η εθνική κυριαρχία μειώνεται. Και δεν είναι τυχαίο επίσης ότι αυτό το εκμεταλλεύεται η Ακροδεξιά για να περάσει το μήνυμα ότι είναι δήθεν «αντισυστημική» δύναμη.
Και τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα, εάν κρίνει κανείς από το είδος των πολιτικών ηγετών που παράγονται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, χωρίς όραμα, χωρίς στρατηγική σκέψη και συχνά σε ένα διαρκές «δίπορτο» με τον κόσμο των επιχειρήσεων, χωρίς κατανόηση ούτε των διακυβευμάτων, ούτε των αναγκών των κοινωνιών.
Γι’ αυτόν τον λόγο, αντί να διαμαρτύρονται στην Ευρώπη επειδή αισθάνονται παραγκωνισμένοι, ας δοκιμάσουν καλύτερα να αναμετρηθούν με τα πραγματικά ευρωπαϊκά προβλήματα και ας κοιτάξουν κατάματα τους ίδιους τους Ευρωπαίους πολίτες και τις ανάγκες τους.
Διαφορετικά, η Ευρώπη θα βλέπει το ειδικό βάρος της στον κόσμο να υποχωρεί συνεχώς.
