Η μετά-Χαμενεΐ εποχή είναι προ των πυλών. Mία ημέρα μετά τα πλήγματα των ΗΠΑ στις εγκαταστάσεις του πυρηνικού προγράμματος στο Ιράν, η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, μοιάζει να είναι απολύτως εκτός ελέγχου. Την ίδια ώρα ο συναγερμός στην παγκόσμια οικονομία έχει σημάνει για τα καλά, εξαιτίας του πιθανού κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ από πλευράς της Τεχεράνης.
Μετρημένες φαίνεται πως είναι οι μέρες του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ από τη θέση του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, αφού μετά τα αμερικανικά πλήγματα, το Ιράν σκέφτεται τη χώρα χωρίς εκείνον που την κυβερνά εδώ και πάνω από 35 χρόνια ως Ανώτατος Ηγέτης.
Οι επιθέσεις των ΗΠΑ κατά πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Ιράν κλιμάκωσαν μια ήδη έντονη και ολοένα και πιο δημόσια συζήτηση στην Τεχεράνη: ποιο θα είναι το μέλλον της χώρας και αν ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ πρέπει να παραμείνει στην εξουσία.
Αυτό τουλάχιστον ανέφεραν στο περιοδικό The Atlantic δύο πηγές που συμμετέχουν στις σχετικές διαβουλεύσεις. Το σχέδιο για την αντικατάσταση του Χαμενεΐ, που κρύβεται σε υπόγειο καταφύγιο το τελευταίο διάστημα, φέρεται σύμφωνα με το δημοσίευμα να καταστρώνεται μια ομάδα επιχειρηματιών, στρατιωτικών και πολιτικών παραγόντων, συγγενών και υψηλόβαθμων κληρικών.
Θεσμικά, η Συνέλευση των Ειδικών του Ιράν, που αποτελείται από 88 ανώτερους κληρικούς, είναι το μόνο όργανο που μπορεί να τον αποπέμψει. Όμως, στην παρούσα συγκυρία με το Ιράν να βάλλεται από αεροπορικές επιθέσεις, μια τέτοια ψηφοφορία θεωρείται απίθανη, τονίζει το δημοσίευμα.
Το σενάριο που συζητείται είναι λιγότερο θεσμικό: μια άτυπη παραμερισμένη εξουσία, με τον Χαμενεΐ να πιέζεται από εκ των έσω ώστε να μεταβιβάσει την ουσιαστική εξουσία σε μια προσωρινή επιτροπή διακυβέρνησης.
Το σχέδιο προβλέπει τη συγκρότηση μεταβατικού συμβουλίου ηγεσίας, που θα αποτελείται από υψηλόβαθμα πρόσωπατο οποίο θα διαπραγματευτεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για τον τερματισμό των ισραηλινών επιθέσεων.
Οι εμπλεκόμενοι φοβούνται ότι μπορεί να αποκαλυφθούν, αλλά αποφάσισαν να μιλήσουν, ελπίζοντας πως η δημοσιοποίηση των σχεδίων τους θα τους βοηθήσει να εκτιμήσουν τις αντιδράσεις της περιοχής και της διεθνούς κοινότητας.
Ο πρώην πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ρουχανί, αν και δεν συμμετέχει επί του παρόντος, φέρεται να εξετάζεται για κεντρικό ρόλο στην προσωρινή ηγεσία.
Παράλληλα, στρατιωτικά στελέχη που συνδέονται με την προσπάθεια φέρονται να έχουν επικοινωνήσει με αξιωματούχους από σημαντικό κράτος του Κόλπου, ζητώντας υποστήριξη για αλλαγή στην ηγεσία και την κατεύθυνση του Ιράν.
«Η δική μας είναι μόνο μία από τις πολλές ιδέες», δήλωσε ένα από τα πρόσωπα που συμμετείχαν στις συνομιλίες. «Η Τεχεράνη είναι γεμάτη από τέτοιες φήμες. Συζητούν ακόμη και με Ευρωπαίους για το μέλλον του Ιράν. Όλοι γνωρίζουν πως οι μέρες του Χαμενεΐ είναι μετρημένες. Ακόμα κι αν παραμείνει τυπικά στη θέση του, δεν θα έχει πια πραγματική ισχύ».
Αυτό ειπώθηκε πριν τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς. Μετά τις εκρήξεις στις εγκαταστάσεις του Νατάνζ, του Φορντό και της Ισφαχάν, ένας εκ των εμπλεκομένων δήλωσε πως «οι πιθανότητες να παραμεριστεί ο Χαμενεΐ έχουν αυξηθεί – αλλά όλοι φοβόμαστε. Τα πράγματα μπορεί και να εξελιχθούν εντελώς αντίθετα».
Το μέγεθος της καταστροφής των επιθέσεων παραμένει αντικείμενο έντονης διαμάχης. Οι ΗΠΑ διατείνονται ότι η επιχείρηση στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία – με τον Ντόναλντ Τραμπ να δηλώνει πως «εξαφάνισε» το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Από την άλλη, το Ιράν υποστηρίζει πως είχε ήδη μεταφέρει το κρίσιμο πυρηνικό υλικό και ότι οι βομβαρδισμοί δεν κατέστρεψαν σημαντικά σημεία.
Όπως και να έχει, το κλίμα στους κύκλους της ιρανικής εξουσίας φαίνεται να έχει διχαστεί. Ορισμένοι εκ των πρωταγωνιστών των «σχεδίων αντικατάστασης» επιθυμούν συμφωνία με τον Τραμπ – ακόμη και αν αυτό σημαίνει την απομάκρυνση του Χαμενεΐ. Άλλοι όμως ζητούν αντεπίθεση, θεωρώντας ότι η μη αντίδραση θα σημάνει περισσότερες επιθέσεις.
«Το Ιράν θα απαντήσει και ο πόλεμος θα επεκταθεί, έστω και προσωρινά», δήλωσε ο Μοσταφά Νατζαφί, ειδικός σε θέματα ασφαλείας στην Τεχεράνη.
Μια μέρα πριν τις επιθέσεις, ο Νατζαφί είχε εκτιμήσει ότι το Ιράν είχε ήδη προετοιμαστεί για πολεμική εμπλοκή με τις ΗΠΑ, με σημαντικό αριθμό drones και πυραύλων έτοιμο για χρήση. Παρά τις ισραηλινές επιθέσεις, είχε πει, η Τεχεράνη απέφευγε να εμπλέξει τις φιλοϊρανικές παραστρατιωτικές ομάδες κατά των ΗΠΑ – κάτι που ίσως αλλάξει, τώρα που επλήγη ιρανικό έδαφος.
Ωστόσο, οι επιλογές του Ιράν είναι περιορισμένες. Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο είναι αποδυναμωμένη και δεν δείχνει διάθεση να μπει σε πόλεμο για χάρη του Ιράν. Στο Ιράκ, οι φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές βρίσκονται σε φάση εκλογικού υπολογισμού, αποφεύγοντας την εμπλοκή.
Όμως οι εξελίξεις ενδέχεται να τρέχουν πιο γρήγορα απ’ όσο αντέχει ο ίδιος ο Χαμενεΐ. Ο ειδικός Μοτζτάμπα Ντεγανί, δήλωσε πως μια συμβολική επίθεση – πιθανότατα σε αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ – είναι το πιθανότερο σενάριο. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση θα οδηγούσε πιθανότατα στην επέκταση του πολέμου και ίσως τελικά στην πτώση του Χαμενεΐ.
Για δεκαετίες, ο Χαμενεΐ ηγήθηκε του Ιράν με τα συνθήματα «Θάνατος στην Αμερική» και «Θάνατος στο Ισραήλ», αποφεύγοντας την άμεση σύγκρουση. Τώρα, για πρώτη φορά, το ιρανικό έδαφος βάλλεται απευθείας. Η χώρα βρίσκεται μπροστά σε μια καθοριστική επιλογή: είτε θα επεκτείνει τον πόλεμο, ρισκάροντας να εξοργίσει ακόμη και τις χώρες του Κόλπου που φιλοξενούν αμερικανικές βάσεις, είτε θα επιδιώξει μια ιστορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, εγκαταλείποντας την παραδοσιακή εχθρότητα.
Η στάση του Χαμενεΐ είναι πλέον αμήχανη: ταυτόχρονα αδιάλλακτη και δειλή. Και όλο και περισσότεροι στους κόλπους της εξουσίας αναρωτιούνται: μήπως ήρθε η ώρα να κάνει στην άκρη, ώστε να διασωθεί το Ιράν;
Φοβάται απόπειρα δολοφονίας
Σημειώνεται ότι, πριν από το δημοσίευμα του Atlantic, τρεις άλλοι Ιρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ανώνυμα στους New York Times ότι ο Χαμενεΐ έχει απαγορεύσει όλες τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και επικοινωνεί με στρατιωτικούς διοικητές μέσω «έμπιστου ενδιάμεσου», φοβούμενος απόπειρα δολοφονίας.
Οι NYT είχαν επίσης προηγουμένως αναφέρει ότι ο Χαμενεΐ έχει ορίσει τρεις ανώτερους κληρικούς ως υποψήφιους διαδόχους του σε περίπτωση δολοφονίας.
