Καθώς η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα επιδεινώνεται και η επίτευξη μιας συμφωνίας για κατάπαυση του πυρός φαίνεται να πλησιάζει, γυναίκες αποκάλυψαν στο Associated Press ότι δέχονται εκμετάλλευση από ντόπιους άνδρες — μερικοί από τους οποίους ανήκουν σε οργανώσεις αρωγής — που τους υπόσχονται τρόφιμα, χρήματα, νερό, προμήθειες ή εργασία σε αντάλλαγμα για ερωτικές συνευρέσεις και σχέσεις.
Έξι γυναίκες περιέγραψαν λεπτομερώς τις εμπειρίες τους στο Αμερικανικό μέσο, καθεμία από αυτές μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, φοβούμενες αντίποινα από τις οικογένειές τους ή τους άνδρες που τις εκμεταλλεύτηκαν και καθώς η σεξουαλική παρενόχληση και η σεξουαλική επίθεση θεωρούνται θέματα ταμπού στην κουλτούρα τους.
Μερικές φορές, είπαν οι γυναίκες από την Παλαιστίνη, οι προτάσεις των ανδρών ήταν ξεκάθαρες: «Άσε με να σε αγγίξω», θυμάται μια γυναίκα ότι της είπαν. Άλλες φορές, ήταν κωδικοποιημένες, όπως: «Θέλω να σε παντρευτώ» ή «Πάμε κάπου μαζί».
Οργανώσεις αρωγής και ειδικοί λένε ότι αυτού του είδους η εκμετάλλευση εμφανίζεται κατά τη διάρκεια συγκρούσεων και άλλων περιόδων απόγνωσης, ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι είναι εκτοπισμένοι και εξαρτώνται από άλλους. Έχουν αναφερθεί περιστατικά κακοποίησης και εκμετάλλευσης κατά τη διάρκεια συγκρούσεων στο Νότιο Σουδάν, τη Μπουρκίνα Φάσο, το Κονγκό, το Τσαντ και την Αϊτή.
«Είναι μια φρικτή πραγματικότητα που μας δείχνει ότι οι ανθρωπιστικές κρίσεις καθιστούν τους ανθρώπους ευάλωτους με πολλούς τρόπους — η αύξηση της σεξουαλικής βίας είναι συχνά μια συνέπεια αυτών», είπε η Χέδερ Μπαρ, αναπληρώτρια διευθύντρια του τμήματος δικαιωμάτων των γυναικών της Human Rights Watch.
«Η κατάσταση στη Γάζα σήμερα είναι απερίγραπτη, ειδικά για τις γυναίκες και τα κορίτσια»
Τέσσερις ψυχολόγοι που εργάζονται με γυναίκες στη Γάζα περιέγραψαν τις μαρτυρίες των ασθενών τους στο Associated Press (AP). Μία από αυτές είπε ότι η οργάνωσή της — που επικεντρώνεται στην προστασία γυναικών και παιδιών — αντιμετώπισε δεκάδες περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης ευάλωτων γυναικών από άνδρες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων στις οποίες οι γυναίκες έμειναν έγκυες.
Οι ψυχολόγοι, όλοι Παλαιστίνιοι που εργάζονται για τοπικές οργανώσεις στη Γάζα, μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας λόγω ανησυχιών για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των γυναικών που εμπλέκονται και της ευαίσθητης φύσης των περιπτώσεων, σε μια συντηρητική κουλτούρα όπου η ερωτική συνεύρεση εκτός γάμου σε οποιοδήποτε πλαίσιο θεωρείται σοβαρό αδίκημα. Είπαν ότι καμία από τις γυναίκες δεν ήθελε να μιλήσει απευθείας με το Associated Press.
Έξι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αρωγής — συμπεριλαμβανομένης της τοπικής παλαιστινιακής ομάδας Women’s Affairs Center και του Protection from Sexual Exploitation and Abuse, το οποίο συντονίζει διάφορες ομάδες αρωγής, συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών — δήλωσαν στο AP ότι είχαν γνώση αναφορών για σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση που συνδέονταν με τη λήψη βοήθειας.
Οι οργανώσεις αναφέρουν ότι η κατάσταση στη Γάζα — σχεδόν δύο χρόνια πολέμου, εκτοπισμός τουλάχιστον του 90% του πληθυσμού και δυσκολίες στην πρόσβαση ανθρωπιστικής βοήθειας — έχει καταστήσει το ανθρωπιστικό έργο για τους ευάλωτους ανθρώπους ιδιαίτερα δύσκολο. Καθώς η πείνα και η απελπισία αυξάνονται σε ολόκληρη την περιοχή, οι γυναίκες ειδικότερα αναφέρουν ότι έχουν αναγκαστεί να λάβουν δύσκολες αποφάσεις.
Οι οργανώσεις κατηγορούν το Ισραήλ και τον αποκλεισμό που έχει επιβάλλει επηρεάζοντας την καθημερινότητα δύο εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ αναφέρουν ότι ο πόλεμος έχει δυσχεράνει την καταγραφή των περιπτώσεων εκμετάλλευσης.
Περισσότεροι από 66.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, το οποίο αποτελεί μέρος της κυβέρνησης που διοικείται από τη Χαμάς και στελεχώνεται από επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου. Το υπουργείο δεν αναφέρει πόσοι από τους νεκρούς ήταν άμαχοι ή μαχητές, αλλά αναφέρει ότι οι γυναίκες και τα παιδιά αποτελούν περίπου το ήμισυ των θυμάτων.
«Η πολιορκία της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ και οι περιορισμοί στην ανθρωπιστική βοήθεια είναι αυτά που αναγκάζουν τις γυναίκες να καταφεύγουν σε αυτό», δήλωσε η Αμάλ Σιάμ, διευθύντρια του Κέντρου Γυναικείων Υποθέσεων.
Το Ισραήλ απαντά στις επικρίσεις με τον ισχυρισμό ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί στην παροχή βοήθειας και ότι έχει λάβει μέτρα για την επέκταση της βοήθειας που εισέρχεται στη Γάζα. Το Ισραήλ κατηγορεί επίσης τη Χαμάς για κατάχρηση της βοήθειας — χωρίς να παρέχει αποδείξεις — και επικρίνει τους οργανισμούς του ΟΗΕ για την αποτυχία τους να παραδώσουν τα τρόφιμα που έχουν επιτρέψει να εισέλθουν. Ο ΟΗΕ το αρνείται.
Τα περιορισμένα δεδομένα είναι μόνο «η κορυφή του παγόβουνου»
Μία από τις γυναίκες που μίλησε στο AP περιέγραψε τηλεφωνήματα που άρχισαν τον Οκτώβριο, ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου.
Στην αρχή, είπε, οι ερωτήσεις που δεχόταν από έναν άνδρα ήταν απλές, όπως: Τι συνέβη στο σύζυγό της; Πόσα παιδιά είχε; Αλλά, η 35χρονη χήρα είπε ότι ο τόνος του άνδρα, άλλαξε: Τι εσώρουχα φορούσε; Πώς την ικανοποιούσε ο άνδρας της;
Η 35χρονη είπε ότι συνάντησε τον άνδρα στο Muwasi, μια λωρίδα γης που το Ισραήλ είχε ορίσει ως ανθρωπιστική ζώνη. Περιέγραψε ότι στεκόταν στην ουρά για να λάβει βοήθεια και έδωσε τον αριθμό τηλεφώνου της σε έναν εργαζόμενο — έναν Παλαιστίνιο που φορούσε στολή με την ένδειξη UNRWA, ή Υπηρεσία Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστινίους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή.
Εκείνο το βράδυ ξεκίνησαν τα τηλεφωνήματα.
Της έκανε ερωτήσεις σεξουαλικού περιεχομένου, είπε, και εκείνη παρέμενε σιωπηλή. Είπε ότι σε κάποιο σημείο, της ζήτησε να τον βρει για να συνευρεθούν ερωτικά. Αρνήθηκε και, μετά από σχεδόν δώδεκα τηλεφωνήματα, μπλόκαρε τον αριθμό του.
Η γυναίκα είπε ότι τον κατήγγειλε προφορικά στην UNRWA στη Γάζα. Της ζήτησαν μια ηχογράφηση των συνομιλιών ως απόδειξη, αλλά εκείνη είχε ένα παλαιό τηλέφωνο που δεν μπορούσε να ηχογραφήσει κλήσεις.
Η διευθύντρια επικοινωνίας της UNRWA, Juliette Touma, είπε στο AP ότι ο οργανισμός έχει πολιτική μηδενικής ανοχής για τη σεξουαλική εκμετάλλευση, λαμβάνει κάθε αναφορά σοβαρά και δεν απαιτεί αποδείξεις. Ωστόσο, δεν είπε αν το προσωπικό γνώριζε αυτό το συγκεκριμένο περιστατικό, επικαλούμενη την πολιτική της UNRWA να μην συζητά μεμονωμένες υποθέσεις, και δεν σχολίασε περαιτέρω τη γνώση της ή το έργο της σχετικά με υποθέσεις εκμετάλλευσης συνολικά.
Το δίκτυο «Πρόληψης σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης» (PSEA) — στο οποίο ανήκει η UNRWA — δήλωσε ότι οι πολίτες μπορούν να υποβάλλουν αναφορές ανώνυμα ή χωρίς να κατονομάσουν τον θύτη και δεν απαιτείται ποτέ να προσκομίσουν αποδείξεις.
«Η κατανόηση της κλίμακας εκμετάλλευσης είναι δύσκολη», δήλωσε η Sarah Achiro, συντονίστρια του δικτύου, το οποίο εργάζεται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης σε ανθρωπιστικά και αναπτυξιακά περιβάλλοντα. Η περιορισμένη συνδεσιμότητα της Γάζας περιορίζει τις κλήσεις που θα μπορούσαν να αναφέρουν περιπτώσεις κακοποίησης, ενώ η συνεχής μετακίνηση των πληθυσμών δυσκολεύει τους επιζώντες να ζητήσουν βοήθεια αυτοπροσώπως και τις ομάδες βοήθειας να χτίσουν σχέσεις εμπιστοσύνης.
Η Achiro σημείωσε ότι η σεξουαλική βία υποδηλώνεται σε μεγάλο βαθμό, ιδίως σε ανθρωπιστικά και συγκρουσιακά περιβάλλοντα, όπου τα στοιχεία συχνά δείχνουν μόνο «την κορυφή του παγόβουνου».
Το δίκτυο PSEA ανέφερε ότι πέρυσι έλαβε 18 καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση που συνδέονταν με τη λήψη ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, όλες σχετικές είτε με εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις είτε με άτομα που συνδέονται με αυτές. Το δίκτυο δεν ανέφερε πόσες από τις υποθέσεις διερευνώνται, λέγοντας ότι δεν μπορεί να αποκαλύψει πληροφορίες εκτός αν έχουν ολοκληρωθεί επίσημα.
Πολλαπλές προτάσεις από διάφορους άνδρες κατά τη διάρκεια του πολέμου
Τέσσερις από τις γυναίκες που μίλησαν στο AP είπαν ότι οι άνδρες που τις προσέγγισαν έλεγαν ότι ήταν εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις και, σε μία περίπτωση, ηγέτης της κοινότητας που υποσχέθηκε βοήθεια.
Όπως και η 35χρονη χήρα, αρκετές ακόμη γυναίκες δήλωσαν ότι τα περιστατικά εκμετάλλευσης ξεκίνησαν κατά την εγγραφή ή την προσπάθεια εγγραφής τους για ανθρωπιστική βοήθεια, όταν άγνωστοι άνδρες έπαιρναν τους αριθμούς τηλεφώνων τους — συχνά ένα βήμα στη διαδικασία εγγραφής για παροχή βοήθειας — και τις καλούσαν αργότερα. Οι γυναίκες είπαν ότι όλοι οι άνδρες ήταν Παλαιστίνιοι.
Μια μητέρα έξι παιδιών είπε στο AP ότι ένας άνδρας που υποσχέθηκε να της βρει δουλειά οδηγούσε ένα αυτοκίνητο που έφερε σύμβολα του ΟΗΕ.
Αφότου συνευρέθηκαν ερωτικά με το πρόσχημα της εύρεσης εργασίας, ο άνδρας ξεκίνησε να της στέλνει μηνύματα — σεξουαλικές κλήσεις αργά τη νύχτα και αιτήματα για φωτογραφίες. Περιέγραψε ότι τα απέφευγε λέγοντας δικαιολογίες: ότι ήταν απασχολημένη, ότι το τηλέφωνό της ήταν χαλασμένο, ότι δεν μπορούσε να μιλήσει.
Αλλά περίπου ένα μήνα μετά τη συνεύρεση τους, η ίδια είπε ότι είδε τον άνδρα σε ένα σημείο παροχής βοήθειας, τον Δεκέμβριο του 2023 και την βοήθησε να βρει μια δουλειά για έξι μήνες στην UNRWA.
Μετά τη συνεύρεση τους και μετά το τέλος της δουλειάς της στην UNRWA, η γυναίκα έχει πλέον εκτοπιστεί, δεν έχει δουλειά και αγωνίζεται καθημερινά για να ταΐσει την οικογένειά της. Είπε ότι μπλόκαρε τον αριθμό του άνδρα, αλλά αυτός προσπάθησε να επικοινωνήσει μαζί της ακόμα και αυτό το καλοκαίρι.
Ορισμένες γυναίκες αναφέρουν ότι έχουν δεχτεί πολλαπλές προτάσεις από διάφορους άνδρες κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Μια 37χρονη μητέρα τεσσάρων παιδιών είπε στο AP ότι της έκαναν δύο φορές προτάσεις, μία από τις οποίες έγινε από τον διευθυντή ενός καταφυγίου. Είπε ότι ο άνδρας της πρόσφερε φαγητό και στέγη αν μπορούσαν να «πάνε κάπου μαζί», όπως στη θάλασσα. Είπε ότι κατάλαβε ότι της ζητούσε κάτι σεξουαλικό και έτσι αρνήθηκε.
Ψυχολόγοι και γυναικείες οργανώσεις δήλωσαν ότι οι περιπτώσεις εκμετάλλευσης έχουν αυξηθεί καθώς η κρίση επιδεινώνεται — με περισσότερους ανθρώπους να έχουν εκτοπιστεί, να εξαρτώνται από άλλους και να στριμώχνονται σε καταυλισμούς. Ένας ψυχολόγος είπε ότι ορισμένες γυναίκες εκδιώχθηκαν όταν οι σύζυγοί τους έμαθαν τι συνέβη.
Οι γυναίκες που μίλησαν στο AP δήλωσαν ότι είναι σημαντικό να προσπαθήσουν να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται.
Τον περασμένο φθινόπωρο, μια 29χρονη μητέρα είπε ότι για εβδομάδες λάμβανε τηλεφωνήματα από έναν εργαζόμενο σε ανθρωπιστική οργάνωση που της ζητούσε να τον παντρευτεί σε αντάλλαγμα για συμπληρώματα διατροφής για τα τέσσερα παιδιά της.
Αρνήθηκε και μπλόκαρε τον αριθμό του, είπε, αλλά εκείνος την καλούσε από διαφορετικά τηλέφωνα. «Ένιωσα εντελώς ταπεινωμένη», είπε. «Έπρεπε να πάω να ζητήσω βοήθεια για τα παιδιά μου. Αν δεν το έκανα εγώ, ποιος θα το έκανε;»
