Η επόμενη μέρα στη Μέση Ανατολή ύστερα από τον πόλεμο των 12 ημερών ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν, που οδήγησε στην παρέμβαση των ΗΠΑ, βρίσκει τις ηγεσίες των τριών χωρών να δηλώνουν ότι είναι νικητές.
Το παράδοξο αυτό και τους λόγους για τους οποίους γίνεται εξηγεί στο CNN Greece o πολιτικός επιστήμονας – διεθνολόγος Θόδωρος Τσίκας ενώ παράλληλα δίνει την δική του οπτική για ποιες εξελίξεις πρέπει να περιμένουμε στο επόμενο διάστημα στην περιοχή.
«Πρέπει να δηλώνουν όλοι οι νικητές. Πρώτον, διότι πρέπει να εξηγήσουν στο εσωτερικό κοινό τους γιατί σταμάτησαν τις εχθροπραξίες. Γιατί δηλαδή η μία πλευρά σταμάτησε να χτυπά την άλλη και τούμπαλιν. Άρα αυτό πρέπει να εξηγηθεί. Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο πρέπει να δηλώνουν όλοι οι νικητές είναι διότι θα αρχίσουν κάποια στιγμή διαπραγματεύσεις. Αυτές θα αφορούν το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Και επομένως πρέπει να αισθάνεται η κάθε πλευρά ότι ξεκινάει με ένα ατού στα χέρια της. Άρα είναι λόγοι κυρίως πολιτικοί και ψυχολογικοί» λέει ο κ. Τσίκας.
Ronen Zvulun/Pool Photo via AP
Ο ίδιος θεωρεί ότι το Ισραήλ είναι στους κερδισμένους από τις εξελίξεις. Ο βασικός λόγος, όπως σημειώνει, είναι ότι «αυτή τη στιγμή έχει εξουδετερώσει ή αποδυναμώσει τους περισσότερους από τους αντιπάλους του. Δηλαδή, έχει πέσει το καθεστώς Άσαντ της Συρίας, έχει αποδυναμωθεί η Χαμάς στη Γάζα και η Χεζμπολάχ στο Λίβανο και έχει μειωθεί αρκετά η μαχητική δύναμη του Ιράν».
Μία άλλη ενδιαφέρουσα πτυχή που αναδεικνύει ο κ. Τσίκας είναι ότι «οι εξελίξεις απέδειξαν ότι όταν το Ισραήλ και ο Νετανιάχου κυρίως, όταν έχει ανάγκη τον Τραμπ, είναι δίπλα του. Δηλαδή ότι δεν υπάρχουν αποστάσεις στα κρίσιμα θέματα. Άρα είναι βέβαιο ότι αυτό ισχυροποιεί το Ισραήλ».
Ωστόσο τίποτα δεν γίνεται τυχαία καθώς, όπως αναφέρει τώρα ο Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να ασκήσει πιέσεις στο Ισραήλ για την εφαρμογή των Συμφωνιών του Αβραάμ που θα φέρπουν στο προσκήνιο και τη Σαουδική Αραβία.
«Όμως ο Τραμπ, τώρα που έδειξε τη συμπαράστασή του στον Νετανιάχου και στο Ισραήλ, μπορεί να τους πιέσει ακόμη περισσότερο. Να τους πει, κοιτάξτε, εγώ έκανα κάτι που δεν έχει κάνει κανένας Αμερικανός πρόεδρος, να χτυπήσει, δηλαδή, να αφήσει εσάς πρώτα απ’ όλα να χτυπήσετε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και μετά να το χτυπήσουμε και εμείς οι ίδιοι οι Αμερικανοί, πρέπει κι εσείς κάτι να συνεισφέρετε σε αυτή την ιστορία. Διότι ο Τραμπ δεν είναι άνθρωπος που κάνει κάτι χωρίς ανταλλάγματα. Επομένως νομίζω ότι το κέντρο βάρους στη Μέση Ανατολή θα πέσει σε αυτή την κατεύθυνση» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Κερδισμένο θεωρεί ο κ. Τσίκας και τον ίδιο τον Τραμπ καθώς όπως σημειώνει «τώρα εμφανίζεται ότι κατά κάποιο τρόπο να έχει επιλύσει το θέμα του Ιράν και των πυρηνικών, ότι είναι ο μόνος μετά από δεκαετίες που το επίλυσε, χωρίς απώλειες για τους Αμερικανούς, ούτε καν στρατιωτών και δείχνει ότι είναι ένας ισχυρός ηγέτης. Δηλαδή όταν παίρνει αποφάσεις τις υλοποιεί και κανείς δεν είναι εύκολο να του αντισταθεί».
Ενδιαφέρον έχει η άποψή του για τον τελικό στόχο του Αμερικανού προέδρου που δεν είναι άλλος από την απεμπλοκή των ΗΠΑ από διάφορα μέτωπα συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής ώστε να επικεντρωθεί στην Κίνα.
«Ο Τραμπ ξέρουμε ότι η πολιτική του είναι να αποσυρθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες από πολλά διεθνή μέτωπα στα οποία έχουν εμπλακεί για να μπορέσει να επενδύσει πόρους ανθρώπινους, οικονομικούς και στρατιωτικούς στον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό για την αντιμετώπιση της ανερχόμενης Κίνας. Για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξουν ορισμένες διευθετήσεις σε διάφορα μέτωπα. Και η διευθέτηση αυτή που αναφέραμε προηγουμένως αφορά και τη Μέση Ανατολή. Και οι προσπάθειες να λύσει το ουκρανικό παρότι δεν του έχουν βγει μέχρι τώρα, είναι προς αυτή την κατεύθυνση», αναφέρει όπως και η αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% στους κόλπους του ΝΑΤΟ που αποφασίστηκε στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της Χάγης.
Αντίθετα για τον κ. Τσίκα το Ιράν βγαίνει από την σύγκρουση αποδυναμωμένο, καθώς πιστεύει ότι θα προκύψει νέο κύμα δυσφορίας απέναντι στο καθεστώς το επόμενο διάστημα. Ωστόσο, όπως σημειώνει, «αν και καλλιεργείται το έδαφος για να υπάρξουν συνθήκες μέσα από τις οποίες θα μπορούσε εσωτερικά να αμφισβητηθεί το καθεστώς αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτές οι εξελίξεις μπορεί να είναι άμεσες».
Όλη η συνέντευξη του Θοδωρή Τσίκα στο CNN Greece
Ισραήλ, ΗΠΑ και Ιράν δηλώνουν νικητές μετά από τον πόλεμο των 12 ημερών. Πως το εξηγείτε;
«Πρέπει να δηλώνουν όλοι οι νικητές. Πρώτον, διότι πρέπει να εξηγήσουν στο εσωτερικό κοινό τους γιατί σταμάτησαν τις εχθροπραξίες. Γιατί δηλαδή η μία πλευρά σταμάτησε να χτυπάει την άλλη και τουμπαλίν. Άρα αυτό πρέπει να εξηγηθεί. Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο πρέπει να δηλώνουν όλοι οι νικητές είναι διότι θα αρχίσουν κάποια στιγμή διαπραγματεύσεις. Οι διαπραγματεύσεις θα αφορούν το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Και επομένως πρέπει να αισθάνεται η κάθε πλευρά ότι ξεκινάει με ένα ατού στα χέρια της. Άρα είναι λόγοι κυρίως πολιτικοί και ψυχολογικοί» λέει ο κ. Τσίκας.
Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα, δηλαδή πώς διαμορφώνεται γενικότερα η κατάσταση στη Μέση Ανατολή;
«Πρώτα απ’ όλα είναι βέβαιο ότι ισχυροποιεί τον ρόλο του Ισραήλ. Διότι το Ισραήλ αυτή τη στιγμή έχει εξουδετερώσει ή αποδυναμώσει τους περισσότερους από τους αντιπάλους του. Δηλαδή, έχει πέσει το καθεστώς Άσαντ της Συρίας, έχει αποδυναμωθεί η Χαμάς στη Γάζα και η Χεζμπολάχ στο Λίβανο και έχει μειωθεί αρκετά η μαχητική δύναμη του Ιράν», σημειώνει.
Ειδικά για το Ιράν «το πυρηνικό πρόγραμμα του αφορούσε και τη δυνατότητά του να εκτοξεύει βαλλιστικούς πυραύλους, οι οποίοι είναι μεγάλου βεληνεκούς και μπορούν να χτυπήσουν μέσα στο ίδιο το Ισραήλ. Έχουν καταστραφεί και αρκετοί βαλλιστικοί πύραυλοι και κυρίως έχουν καταστραφεί εκτοξευτήρες βαλλιστικών πυραύλων. Διότι μπορεί να έχεις βαλλιστικούς πυραύλους, αλλά άμα δεν έχεις εκτοξευτήρες δεν μπορείς να τους κάνεις πολλά πράγματα, καθώς αυτά τα συστήματα δεν μπορούν να αντικατασταθούν ούτε μέσα σε λίγες μέρες ούτε μέσα σε λίγες εβδομάδες, θέλουν χρόνο», αναφέρει.
«Επίσης οι εξελίξεις απέδειξαν ότι όταν το Ισραήλ και ο Νετανιάχου κυρίως, όταν έχει ανάγκη τον Τραμπ είναι δίπλα του. Δηλαδή ότι δεν υπάρχουν αποστάσεις στα κρίσιμα θέματα. Άρα είναι βέβαιο ότι αυτό ισχυροποιεί το Ισραήλ», τονίζει.
Ποιες είναι οι εξελίξεις που περιμένετε στο επόμενο διάστημα;
«Τώρα, θεωρώ ότι στην επόμενη περίοδο θα προχωρήσει αυτό το σχέδιο το οποίο έχει εκπονήσει ο Ντόναλτ Τραμπ από την πρώτη του προεδρία μέσω των λεγόμενων συμφωνιών του Αβραάμ. Δηλαδή, η προσέγγιση μετριοπαθών αραβικών χωρών με το Ισραήλ, η αλληλοαναγνώρισή τους, διπλωματικά εννοώ, και η προώθηση κοινών project για την ευρύτερη περιοχή», λέει.
«Από αυτό το σχέδιο έχει απουσιάσει μέχρι τώρα κυρίως η Σαουδική Αραβία, η οποία είναι πολύ σημαντική χώρα. Και ο Τραμπ θα πιέσει αρκετά και τις δύο πλευρές να έρθουν σε μία συνεννόηση. Βέβαια, η Σαουδική Αραβία για να το κάνει αυτό έχει ζητήσει να γίνουν βήματα στο Παλαιστινιακό. Τώρα, η κυβέρνηση Νετανιάχου επειδή είναι μια εθνικιστική κυβέρνηση και με τη συμμετοχή και δύο μικρών ακροδεξιών κομμάτων, είναι δύσκολο να το κάνει αυτό», προσθέτει.
«Όμως ο Τραμπ, τώρα που έδειξε τη συμπαράστασή του στον Νετανιάχου και στο Ισραήλ, μπορεί να τους πιέσει ακόμη περισσότερο. Να τους πει, κοιτάξτε, εγώ έκανα κάτι που δεν έχει κάνει κανένας Αμερικανός πρόεδρος, να χτυπήσει, δηλαδή, να αφήσει εσάς πρώτα απ’ όλα να χτυπήσετε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και μετά να το χτυπήσουμε και εμείς οι ίδιοι οι Αμερικανοί, πρέπει κι εσείς κάτι να συνεισφέρετε σε αυτή την ιστορία. Διότι ο Τραμπ δεν είναι άνθρωπος που κάνει κάτι χωρίς ανταλλάγματα. Επομένως νομίζω ότι το κέντρο βάρους στη Μέση Ανατολή θα πέσει σε αυτή την κατεύθυνση» συνεχίζει.
«Νομίζω ότι αυτή η κατεύθυνση θα βοηθήσει τώρα πια να εξελιχθεί και το λεγόμενος διάδρομος, ο IMEC (Οικονομικός Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης), που είναι ένας διάδρομος οικονομικός, εμπορικός, κόμμα εμπορικός και διάδρομος μεταφοράς ακόμα και ηλεκτρονικών δεδομένων και data. Γιατί αυτός ο διάδρομος ξεκινάει από την Ινδία και περνάει από την Αραβική Χερσόνησο μέσω της Ερυθράς θάλασσας, περνάει το Σουέζ και από εκεί έρχεται στην Ευρώπη», σημειώνει.
«Αυτός ο διάδρομος, η υλοποίηση αυτού του διαδρόμου είχε διακοπεί με την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου του 2023. Και πολλοί λένε ότι η επίθεση της Χαμάς προωθήθηκε ακριβώς από το Ιράν για να εμποδίσει τις συμφωνίες του Αβραάμ, την προσέξη της Σαουδικής Αραβίας κυρίως και Ισραήλ. Διότι η Σαουδική Αραβία είναι η μεγαλύτερη ανταγωνίστρια χώρα του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή», τονίζει.
«Τώρα που έχουμε αυτή την εξέλιξη, ανοίγει πάλι ο δρόμος για την υλοποίηση αυτού του σημαντικού οικονομικού διαδρόμου, ο οποίος είναι ανταγωνιστικός του δρόμου του μεταξύ της Κίνας. Δηλαδή, προσπαθεί να παρακάμψει δηλαδή το δρόμο του Μεταξιού της Κίνας. Ο δρόμος του μεταξιού είναι χερσαίος διάδρομος, ο IMEC είναι θαλάσσιος, οπότε νομίζω ότι αυτό θα είναι τώρα το πλάνο από εδώ και πέρα», υπογραμμίζει ακόμη.
Σε σχέση με τον Τραμπ, πώς θεωρείτε ότι βγαίνει από αυτή την σύγκρουση, όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά στο εσωτερικό;
«Εμφανίζεται ενισχυμένος. Για ποιο λόγο εμφανίζεται ενισχυμένος; Διότι παρουσιάζει κάτι το οποίο ήταν έτσι και αλλιώς πρόβλημα, δηλαδή το Ιράν. Το πυρηνικό του πρόγραμμα επιπλέον, ήταν πάντοτε ένα μεγάλο ζήτημα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, από τότε που έγινε η Iσλαμική Επανάσταση από τον Χομεϊνί το 1979.
AP Photo/Alex Brandon
Λοιπόν, τώρα εμφανίζεται ότι κατά κάποιο τρόπο να το έχει επιλύσει, ότι είναι ο μόνος μετά από δεκαετίες που το επίλυσε, χωρίς απώλειες Αμερικανών, ούτε καν στρατιωτών και δείχνει ότι είναι ένας ισχυρός ηγέτης. Δηλαδή όταν παίρνει αποφάσεις τις υλοποιεί και κανείς δεν είναι εύκολο να του αντισταθεί», αναφέρει.
«Πιστεύω ότι θα προσπαθήσει να το πιστωθεί και πολιτικά και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Τώρα για την εξωτερική και την ευρύτερη διεθνή πολιτική του. Ο Τραμπ ξέρουμε ότι η πολιτική του είναι να αποσυρθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες από πολλά διεθνή μέτωπα στα οποία έχουν εμπλακεί για να μπορέσει να επενδύσει πόρους ανθρώπινους, οικονομικούς και στρατιωτικούς στον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό για την αντιμετώπιση της ανερχόμενης Κίνας. Για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξουν ορισμένες διευθετήσεις σε διάφορα μέτωπα. Και η διευθέτηση αυτή που αναφέραμε προηγουμένως αφορά και τη Μέση Ανατολή. Και οι προσπάθειες να λύσει το ουκρανικό παρότι δεν του έχουν βγει μέχρι τώρα, είναι σε αυτήν την κατεύθυνση», τονίζει.
«Να κλείσουν, ας πούμε, ορισμένες συγκρούσεις, ορισμένα μέτωπα, ώστε να μην είναι δεσμευμένοι σε αυτά τα μέτωπα και να μπορέσουν να μετατοπίσουν τη δύναμή τους στον Ειρηνικό ωκεανό. Επομένως, νομίζω ότι αυτό θα προσπαθήσει, ας πούμε, να το προχωρήσει. Ακόμη και αύξηση στο 5% των αμυντικών δαπανών που ανέλαβαν οι ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ προχθές είναι σε αυτή την κατεύθυνση.
Δηλαδή, το μήνυμα που έστειλε είναι ότι «εμείς ως ΗΠΑ δεν θέλουμε να είμαστε πλήρως μπλεγμένες στην ασφάλεια διαφόρων περιοχών. Ούτε στη Μέση Ανατολή, ούτε στην Ευρώπη, ούτε αλλού, γιατί δεν μπορούμε να έχουμε ανοικτά όλα τα μέτωπα. Θέλουμε να στραφούμε προς την Κίνα», τονίζει.
Πόσο πιθανή θεωρείτε αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν;
«Αυτό είναι δύσκολο να το πει κανείς, υπό την έννοια ότι και οι πληροφορίες που έχουμε είναι λίγες. Το Ιράν είναι ένα θεοκρατικό αυταρχικό κατεστώς, δεν υπάρχει διαφάνεια των πληροφοριών. Μέχρι τώρα είχαμε τους βομβαρδισμούς και την στρατιωτική αναμέτρηση. Σε αυτές τις συνθήκες συνήθως δεν αναπτύσσονται εύκολα δυνάμεις που διαφοροποιούνται από το εκάστοτε κατεστώς», υπογραμμίζει.
«Τώρα όμως σιγά σιγά το Ιράν γυρίζει σε μια καθημερινότητα. Έτσι επομένως τα προβλήματα της καθημερινής ζωής, οι οικονομικές δυσκολίες και τα λοιπά, η δυσφορία για τον αυταρχισμό που υπάρχει θα αρχίσει πάλι να φαίνεται και να επιδρά στις ζωές των ανθρώπων», τονίζει.
«Μετά το χτύπημα αυτό που έγινε είναι πολύ πιθανό να μπουν μεγάλα ερωτήματα στο εσωτερικό της ιρανικής κοινωνίας. Δηλαδή, η ιρανική κοινωνία υφίσταται τις συνέπειες των διεθνών οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της χώρας ακριβώς λόγω του πυρηνικού προγράμματος. Θα μπει λοιπόν ένα μεγάλο ερώτημα. Άξιζαν όλες αυτές οι δεκαετίες των δυσκολιών για αυτό το πυρηνικό πρόγραμμα, το οποίο μάλιστα είναι και αρκετά εύκολο να χτυπηθεί από τους εξωτερικούς εχθρούς του Ιράν; Οπότε αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα το οποίο θα συζητηθεί», αναφέρει.
«Ανεξαρτήτως της προπαγάνδας του καθεστώτος είναι προφανές ότι η ηγεσία είναι πιο αποδυναμωμένη από ό,τι ήταν πριν το χτύπημα αυτό. Αυτό μπορεί να ενθαρρύνει τις υπάρχουσες διαφοροποιήσεις που υπήρχαν στην ιρανική κοινωνία. Είχαμε δει τις μαζικές διαδηλώσεις που έγιναν με αφορμή το θάνατο αυτής της κοπέλας με τη μαντήλα και λοιπά. Έγιναν και άλλες διαδηλώσεις τους τελευταίους μήνες πριν το χτύπημα, που δεν είχαν πάρει έκταση στα διεθνή μίντια», προσθέτει.
(AP Photo/Vahid Salemi)
«Επομένως, η παγίωση της δυσφορίας και της αντίθεσης προς το κατεστώς σε ένα σημαντικό τμήμα της ιρανικής κοινωνίας υπάρχει. Υπάρχουν αντιπολιτευόμενες παράνομες οργανώσεις, όπως είναι οι Μουτζαχεντίν του Λαού, που είναι μια αριστερή αντικαθεστατική οργάνωση που έχει κάνει και επιθέσεις στο εσωτερικό του Ιράν. Και επίσης εκτός των Περσών, που είναι η πλειοψηφία του ιρανικού πληθυσμού, υπάρχουν και μεγάλες μειονότητες, όπως είναι οι Κούρδοι, όπως είναι οι Αζέροι και όπως είναι οι Βαλούχοι, οι οποίοι γενικώς είναι διαφοροποιημένοι από το καθεστώς και περίμεναν τώρα που υπήρχαν οι στρατιωτικές συγκρούσεις να βρεθεί ευκαιρία μήπως πέσει και να είναι έτοιμες να προωθήσουν τους δικούς τους στόχους» σημειώνει.
«Συνεπώς αυτό είναι ένα μείγμα το οποίο δημιουργεί συνθήκες μέσα από τις οποίες θα μπορούσε εσωτερικά να αμφισβητηθεί το καθεστώς χωρίς όμως αυτή τη στιγμή να μπορούμε να πούμε ότι αυτές οι εξελίξεις μπορεί να είναι άμεσες», τονίζει.
Πόσο πιθανή είναι μια νέα ανάφλεξη;
«Τώρα αναλαμβάνει η διπλωματία διότι οι παίκτες είναι εξαντλημένοι και στρατιωτικά και οικονομικά και ψυχολογικά. Δεν αντέχουν δηλαδή την περαιτέρω σύγκρουση. Η εχθρότητα και η αντιπαλότητα θα συνεχίσουν να υπάρχουν, ειδικά μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό», σημειώνει.
«Αλλά τώρα οι συνθήκες δεν μπορούν να ξαναφέρουν άμεσα μια νέα στρατιωτική αναμέτρηση. Πιθανόν αυτό να γίνεται με άλλους τρόπους, με υβριδικές επιθέσεις, και κυβερνοπόλεμο. Αυτά θα συνεχιστούν δεν υπάρχει καμία αμφιβολία αλλά στο πεδίο της μάχης δεν νομίζω θα εμφανιστούν άμεσα πρόθυμοι παίκτες», καταλήγει.
