Η Μαργαρίτα Σέγκου είναι μια από τις πιο επιφανείς σεισμολόγους διεθνώς, με σπουδαίο ερευνητικό έργο, ενώ εργάζεται στο Βρετανικό Γεωλογικό Ερευνητικό Ινστιτούτο, είναι διευθύντρια στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Παρατήρησης Πλακών (European Plate Observing System-TCS Seismology), και αρχισυντάκτρια στο επιστημονικό περιοδικό της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας «Geophysical Journal International».
Ως ομιλήτρια στο πρόσφατο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, η Μαργαρίτα Σέγκου μας ενημέρωσε για τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις, για ένα ζήτημα που βρίσκεται στο… DNA των Ελλήνων, καθώς αποτελούμε μια από τις πιο σεισμογενείς χώρες της Ευρώπης, και μας απασχολεί όλους, με νωπές τις μνήμες από πρόσφατες καταστροφές και θανάτους σε διάφορα σημεία της χώρας.
Κύριο θέμα της ομιλίας της, δεν ήταν άλλο από το μεγάλο… ερώτημα όλων, σχετικά με τον Εγκέλαδο: Θα φτάσουμε ποτέ στο σημείο να μπορούμε να προβλέψουμε έναν σεισμό, ώστε να λαμβάνουμε εγκαίρως τα μέτρα μας και να σωθούν ζωές;
Είμαστε σε καλό δρόμο, μας λέει, διότι η τεχνολογία και συγκεκριμένα η τεχνητή νοημοσύνη που αναπτύσσεται ραγδαία τα τελευταία ελάχιστα χρόνια, μπορεί να έχει τις απαντήσεις που «λύνουν» τα χέρια των επιστημόνων…
Η σεισμολόγος μας μιλάει και για το πρόσφατο φαινόμενο της έντονης σεισμικής ακολουθίας στη Σαντορίνη – τα εργαλεία της έδειξαν αμέσως που οφείλεται, ενώ τονίζει ότι το φαινόμενο θα επανέλθει, όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία ότι συμβαίνει στις περιπτώσεις μαγματικής διείσδυσης σε ενεργές τεκτονικά περιοχές, όπως οι Κυκλάδες.
Σχετικά με την Κωνσταντινούπολη και τον επικείμενο μέγα-σεισμό που αναμένουν οι ειδικοί, η Μαργαρίτα Σέγκου μας ενημερώνει ότι η πιθανότητα να υπάρχει δόνηση άνω των 7 ρίχτερ ξεπερνάει το 40% μέχρι το 2034, με αυξητικές τάσεις, ενώ ειδικά το αμέσως επόμενο διάστημα, λόγω του πρόσφατου σεισμού των 6,2 Ρίχτερ, είναι ιδιαίτερα επίφοβο.
Διαβάστε τη συνέντευξη:
Κυρία Σέγκου, μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αποτελέσει το «άγιο δισκοπότηρο» των σεισμολόγων, δηλαδή να δημιουργήσει αξιόπιστα προγνωστικά μοντέλα για τους σεισμούς; Τι εικόνα έχετε από τις έρευνές σας σε αυτόν τον τομέα;
Μαργαρίτα Σέγκου: Το Άγιο Δισκοπότηρο είναι για τη Σεισμολογία η δυνατότητα εκτίμησης με στατιστική σημαντικότητα επερχόμενων σεισμών μεγάλου μεγέθους για συγκεκριμένο χώρο. Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να επισπεύσει την επεξεργασία και αφομοίωση δεδομένων υψηλής ακρίβειας και ανάλυσης σε παγκόσμια κλίμακα με στόχο τη διαρκή αξιολόγηση και ταυτόχρονη βελτίωση των εκτιμήσεων μας. Τα προγνωστικά μοντέλα μας τώρα βασίζονται σε συστήματα εμπειρικών και φυσικών εξισώσεων με συνεχή τροφοδοσία από μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης που συμπληρώνουν τα κενά γνώσης μας.
Το πρώτο βήμα είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη να αναπαράξει τους εμπειρικούς νόμους που γνωρίζουμε, όπως για παράδειγμα τη σχέση μεγέθους του σεισμού και αριθμού μετασεισμών, και σε επόμενο βήμα να αποκαλύψει άγνωστους νόμους λύνοντας μας τα χέρια -θα έλεγε κάποιος. Το πρώτο βήμα έχει ήδη γίνει σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα της ομάδας μου που είναι ήδη υπό δημοσίευση.
Θα ήθελα με βάση αυτά να αξιολογήσετε το πρόσφατο φαινόμενο που βιώσαμε όλοι με μεγάλη ανησυχία στη Σαντορίνη και τις Κυκλάδες. Τι εκτίμηση έχετε σχετικά με την ενεργοποίηση τεκτονικών ρηγμάτων σε συνδυασμό με την ηφαιστειακή δραστηριότητα, όπως καταγράφεται αυτή τη στιγμή; Η ανησυχία πέρασε, ή θα πρέπει να περιμένουμε ακόμα και γιατί;
Η τεχνητή νοημοσύνη προσέφερε καινοτόμες παρατηρήσεις και επιστημονικά αποτελέσματα που θα έπαιρναν μήνες έως χρόνια έρευνας σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Η ομάδα μου καθημερινά ανανέωνε τον κατάλογο σεισμικότητας για την περιοχή που κατέδειξε ότι είναι δυνατό να ανιχνεύσουμε 10 φορές περισσότερα γεγονότα από ότι οι συμβατικές μέθοδοι. Περί τα τέλη Μαρτίου το καθημερινό tracking είχε ξεπεράσει τα 50,000 σεισμούς.
Αυτά τα δεδομένα μας έδωσαν την απάντηση τις πρώτες ημέρες που ζητούσαμε, ήδη είχαμε τα δεδομένα ότι πρόκειται για κίνηση υδροθερμικών υγρών που δραστηριοποιούσαν τα ρήγματα που αναφέρατε δίνοντας ένα ξεκάθαρο χαρακτήρα μαγματικής-τεκτονικής δραστηριότητας. Αν παραμέναμε στις συνήθεις τεχνικές η ικανότητα απεικόνισης θα ήταν μειωμένη όπως και δυνατότητα έγκαιρης αντίδρασης – αυτά πάνε μαζί!
Το πιο πιθανό σενάριο, αυτό της μαγματικής διείσδυσης που αναπτύσσεται σε μία ενεργή τεκτονικά περιοχή, είναι αυτό που και σήμερα είναι το περισσότερο αποδεκτό. Συνήθως από την παγκόσμια εμπειρία το φαινόμενο αυτό επανέρχεται ώστε νέος χώρος να δημιουργηθεί επιτρέποντας το μάγμα να κινηθεί σε μία ευρύτερη περιοχή.
Προς το παρόν, από το ρεπορτάζ μας στη Σαντορίνη, προέκυψε ότι οι σεισμολόγοι θα πρέπει να διαθέτουν κι άλλα, πιο εξειδικευμένα εργαλεία και σεισμογράφους ώστε να γίνεται η βέλτιστη μελέτη του φαινομένου. Πώς ακριβώς μπορεί να βοηθήσει η τεχνολογία σε αυτόν τον τομέα; Τι συμβουλές θα δίνατε, από την εμπειρία και τις έρευνες σας στο εξωτερικό, στους Έλληνες συναδέλφους σας αλλά και στις δημόσιες αρχές;
Πολλά μπορούν να γίνουν. Ένα αμφίβιο παρατηρητήριο του ηφαιστειακού χώρου του Αιγαίου, που δεν θα περιορίζεται μόνο στη Σαντορίνη, και θα έχει την καινοτομία, τεχνογνωσία και επιστημονική ηγεσία με την κατάλληλη αρμοδιότητα θα ήταν το πρόσταγμα της στιγμής. Μιλάμε δηλαδή για ένα εξειδικευμένο σύστημα παρατήρησης σίγουρα με την απαραίτητη ενσωμάτωση τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης, με μία εκ βάθρων αλλαγή στο πως διαχειριζόμαστε στην Ελλάδα μία σεισμική κρίση.
Έχοντας παράξει επιστημονικό έργο σε καταστροφές στο εξωτερικό, θα σας πω ότι η αξιόπιστη επιστημονική πληροφορία είναι η βάση της διαχείρισης. Χρειαζόμαστε σε τέτοιες στιγμές ένα σύνολο αποτελεσμάτων: έναν τεχνικά άρτιο κατάλογο σεισμών που θα χαρακτηρίζει ρήγματα, ρυθμούς εξέλιξης και θα μας δείχνει τη χωροχρονική εξέλιξη τόσο ξεκάθαρα, ώστε όλοι οι φορείς να συγκεντρώνονται στο επόμενο βήμα διαχείρισης έχοντας ένα παράθυρο χρόνου για να αντιδράσουν.
Συνήθως η συζήτηση που επικρατεί ακόμα στη χώρα μας είναι για το ποια πηγή ή τεχνική είναι αξιόπιστη, αλλά αυτή η συζήτηση έχει ήδη γίνει στην παγκόσμια κοινότητα, υπάρχουν εγνωσμένα αποτελέσματα που θα πρέπει να απορροφηθούν κατάλληλα και έγκαιρα και στη χώρα μας.
Πρόσφατα υπήρξαν πολλές προγνώσεις συναδέλφων σας για πιθανό σεισμό μεγέθους πολλών ρίχτερ στην Κωνσταντινούπολη. Εσείς τι εκτιμάτε;
Η Πόλη είναι και ένα σταυροδρόμι ρηγμάτων όπου αναμένεται σεισμός με μέγεθος να υπερβαίνει το 7, σύμφωνα με τη εργασία Parsons et al. (2004) με πιθανότητα 41 +/- 14 % μέχρι το 2034.
Όσο πλησιάζουμε το χρονικό άνω όριο και δεν έχει γίνει ο σεισμός αυτός, τότε η πιθανότητα αυξάνεται. Επίσης οι εβδομάδες έως μήνες μετά τον σεισμό των 6,2 Ρίχτερ φέρνουν μια παροδική αύξηση της πιθανότητας εκδήλωσης μεγαλύτερου σεισμού, οπότε χρειάζεται και εκεί προσεκτική παρατήρηση και ενημέρωση του κοινού. Η εργασία που ανέφερα από τον επί χρόνια μέντορα μου και αγαπητό φίλο Τομ Πάρσονς, παραμένει εργασία αναφοράς για την σεισμική επικινδυνότητα της περιοχής.
Αρκετός κόσμος θεωρεί, ότι η εκδήλωση ενός μεγάλου σεισμού ακόμα και στην άλλη άκρη του πλανήτη, όπως πρόσφατα στη Μιανμάρ, μπορεί να επηρεάσει και την τεκτονική δραστηριότητα για παράδειγμα στην περιοχή μας. Τι ισχύει πραγματικά;
Γνωρίζουμε ότι ακόμα και ελάχιστες αλλαγές ποσοτικά στις τάσεις μια περιοχής είναι δυνατό να προκαλέσουν μικροσεισμικότητα. Μετά τη γένεση ενός τόσο μεγάλου σεισμού, τα σεισμικά κύματα ταξιδεύουν τη γήινη σφαίρα προκαλώντας μικρά παρατηρούμενα μεγέθη που είναι χρήσιμα για την κατανόηση του φαινομένου. Ωστόσο, σεισμοί με μεγέθη σημαντικά όπως μεγαλύτεροι του 5, έχουν πολύπλοκα στάδια προετοιμασίας. Οπότε δεν θα ανησυχούσα αν ο σεισμός στην Ασία θα αλλάξει τους συσχετισμούς.
Τέλος, πώς εκτιμάτε την εξέλιξη της επιστήμης της γεωλογίας-σεισμολογίας τα τελευταία χρόνια; Η νέα γνώση που προκύπτει από τα νέα εργαλεία και τις έρευνες, μας προσφέρει περισσότερη κατανόηση των φαινομένων σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν και πώς μπορούν αυτά τα δεδομένα να γίνουν πιο αξιοποιήσιμα από τις Αρχές;
Η περίπτωση της Σαντορίνης έχει λειτουργήσει ως έναυσμα για τη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης στη συλλογή και επεξεργασία πολυσυλλεκτικών δεδομένων με σκοπό την έγκαιρη ειδοποίηση από πλευράς της επιστημονικής κοινότητάς. Η εξέλιξη τα επόμενα χρόνια θα είναι ραγδαία, στα εργαστήριά μας ήδη σχεδιάζουμε έναν ΥπερΣεισμολόγο με δυνατότητα ανάλυσης, κατανόησης και εκτέλεσης κώδικα που θα έχει απώτερο στόχο την παραγωγή νέας γνώσης και την προστασία από τις φυσικές καταστροφές.
Αν ο τεχνητός επιστήμονας θα αντικαταστήσει σύντομα όλους εμάς ίσως είναι πολύ νωρίς να το σκεφτούμε, αλλά θα γίνει μέσα στα επόμενα χρόνια σίγουρα ο ερευνητικός βοηθός μας. Η συγκερασμένη γνώση και σκέψη που προσπαθούμε τώρα να προσωποποιήσουμε, αν θέλετε, θα είναι καταλυτικής σημασίας, στέλνοντας το μήνυμα ότι η επιστήμη πάντα είναι μια θετική δύναμη που ιδανικά φέρνει τους ειδικούς μαζί, κάτω από έναν κοινό σκοπό.
