Το πρωτόκολλο της εκλογής του Πάπα είναι πολύ αυστηρό με βασικό χαρακτηριστικό τα μέτρα ασφαλείας ώστε η ψηφοφορία να διεξαχθεί με απόλυτα μυστικό τρόπο.
Ξεχωριστό κεφάλαιο στη διαδικασία αυτή αποτελεί η σίτιση των καρδινάλιων και το πώς δεν θα χρησιμοποιηθεί το φαγητό ως όχημα παραβίασης του πρωτοκόλλου.
Όπως σημειώνει το BBC οι κανόνες για το τι μπορούν και τι δεν μπορούν να τρώνε οι καρδινάλιοι, έχει καθοριστεί εδώ και 750 χρόνια προκειμένου να αποτραπεί η τοποθέτηση κρυφών μηνυμάτων σε κοτόπουλο, ραβιόλι και χαρτοπετσέτες.
Το βρετανικό μέσο θυμίζει, δε, ότι λίγο πριν από την τελευταία εκλογή Πάπα το 2013, τα ιταλικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι πολλοί από τους καρδινάλιους εντοπίστηκαν στο εστιατόριο Al Passetto di Borgo που βρίσκεται 200 μέτρα από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου.
Τα Κονκλάβια, όπως αυτό που θα ξεκινήσει στις 7 Μαΐου με τη συμμετοχή 135 καρδινάλιων, είναι γνωστά για τον μυστικισμό τους. Οι καρδινάλιοι είναι κλειδωμένοι σε έναν κοινό χώρο, χωρίς να επιτρέπεται η είσοδος ή η έξοδος μηνυμάτων, εκτός από τον καπνό που σηματοδοτεί την επιτυχία της ψηφοφορίας.
Ιστορικά, το φαγητό αποτελεί πιθανό κίνδυνο: τα ραβιόλι ενός καρδινάλιου μπορεί να είναι γεμισμένα με ένα παράνομο μήνυμα από το προσωπικό της κουζίνας ή ένας καρδινάλιος μπορεί να μεταφέρει κρυφά μια ενημέρωση για την ψηφοφορία στον έξω κόσμο με μια βρώμικη χαρτοπετσέτα. Ωστόσο, η διαδικασία της κοινής σίτισηςείναι επίσης ένα από τα πλαίσια όπου μπορούν να γίνουν κρυφές διαπραγματεύσεις.
Η ιστορία
Ο κώδικας μυστικότητας του κονκλάβιου χρονολογείται από το 1274, όταν ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ θέσπισε τους κανόνες που ακόμη και σήμερα καθορίζουν εν μέρει τον τρόπο διεξαγωγής των παπικών εκλογών.
Οι νέοι κανόνες του Πάπα Γρηγορίου Ι΄ περιλάμβαναν την απομόνωση του κονκλάβιου – ένας κανόνας που ισχύει ακόμη και σήμερα – και τον περιορισμό του φαγητού των καρδιναλίων. Μετά από τρεις ημέρες χωρίς συναίνεση, οι καρδινάλιοι έλαβαν μόνο ένα γεύμα την ημέρα. Μετά από οκτώ ημέρες, μόνο ψωμί και νερό. Στα μέσα του 14ου αιώνα, οι κανόνες αυτοί χαλάρωσαν από τον Κλήμη ΣΤ’, ο οποίος επέτρεψε γεύματα τριών πιάτων που περιλάμβαναν σούπα, ένα κύριο πιάτο με ψάρι, κρέας ή αυγά και επιδόρπιο, το οποίο μπορούσε να περιλαμβάνει τυρί ή φρούτα. Αν και ο περιορισμός της διατροφής δεν διατηρήθηκε, ο αυστηρός έλεγχος των κονκλάβιων παραμένει.
Η πιο λεπτομερής ιστορική περιγραφή της γαστρονομικής κουλτούρας των παπικών κονκλάβιων προέρχεται από τον Bartolomeo Scappi, τον πιο διάσημο σεφ της Αναγέννησης (και πιθανώς τον πρώτο διάσημο σεφ στον κόσμο), ο οποίος υπηρέτησε τους Πάπες Πίο IV και Πίο V. Το βιβλίο του Opera Dell’Arte del Cucinare (Η τέχνη της μαγειρικής) του 1570 – το πρώτο βιβλίο μαγειρικής που εκδόθηκε από ενεργό σεφ – τον έκανε διάσημο. Σε αυτό, αποκαλύπτει τα μυστικά της διατροφής του κονκλάβιου που εξέλεξε τον Πάπα Ιούλιο Γ΄, καθώς και την ακραία πρακτική της επιτήρησης που παραμένει μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τον Scappi, τα καθημερινά γεύματα των καρδιναλίων ετοιμάζονταν σε μια κοινόχρηστη κουζίνα από μάγειρες και σομελιέ. Αναφέρει ότι η κουζίνα ήταν ένας χώρος όπου μπορούσαν να ανταλλάσσονται παράνομα μηνύματα και σημειώνει ότι εκεί είχαν τοποθετηθεί φρουροί ειδικά για να το αποτρέψουν. Επομένως, δύο φορές την ημέρα, με σειρά που καθοριζόταν με κλήρωση, οι διαχειριστές έφερναν τελετουργικά το φαγητό. Αυτός ο «τροχός» ή περιστρεφόμενος δίσκος, ενσωματωμένος στον τοίχο, επέτρεπε να περνάει το φαγητό και το ποτό στους καρδινάλιους στην εσωτερική αίθουσα. Πριν περάσουν από τον τοίχο, το φαγητό και τα ποτά ελέγχονταν από δοκιμαστές για να βεβαιωθεί ότι δεν έκρυβαν παράνομα μηνύματα. Κάθε βήμα παρακολουθούνταν στενά από Ιταλούς και Ελβετούς φρουρούς.
Αυτή η ρύθμιση είχε ως στόχο, αφενός, να εξασφαλίσει την πλήρη απομόνωση των καρδιναλίων και, αφετέρου, να κατευνάσει τις ανησυχίες για δηλητηρίαση. Άλλωστε, ειδικά κατά την Αναγέννηση, η παποσύνη ήταν μια πολύ ισχυρή πολιτική θέση
Πέρα από το αυστηρό πρωτόκολλο και τους περιορισμούς στα τρόφιμα, τα γεύματα που περιγράφει ο Σκάππι φαίνονται πλούσια και ισορροπημένα, με σαλάτα, φρούτα, αλλαντικά, κρασί και φρέσκο νερό. Ομοίως, περιγράφει άνετες διαμονές για τους καρδινάλιους. Ο καθένας είχε το δικό του μεγάλο κελί, διακοσμημένο με μετάξι και άφθονα επιπλωμένο με κρεβάτι, τραπέζι, ράφι για ρούχα, δύο σκαμπό, ένα δοχείο νυκτός και ένα βάζο με κλειδαριά, μεταξύ πολλών άλλων αντικειμένων. Σύμφωνα με τον Scappi, η υπηρεσία σε ένα παπικό κονκλάβιο της Αναγέννησης δεν ήταν κακή δουλειά – αρκεί να μην σε πείραζε η συνεχής παρακολούθηση.
Το φετινό μενού
Για το κονκλάβιο που θα ξεκινήσει στις 7 Μαΐου, οι καλόγριες της Domus Sanctae Marthae – της σύγχρονης κατοικίας όπου διαμένουν οι καρδινάλιοι κατά τη διάρκεια της απομόνωσής τους – θα ετοιμάσουν απλά πιάτα χαρακτηριστικά της Λάτσιο, της ιταλικής περιφέρειας που περιβάλλει το Βατικανό, και της γειτονικής Αμπρούτσο: μινεστρόνε, σπαγγέτι, αρροστιτσίνι (σουβλάκια αρνιού) και βραστά λαχανικά.
Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται διαφορετικό από τα κονκλάβια της Αναγέννησης, όπου τα γεύματα ετοιμάζονταν από κοσμικούς υπηρέτες που λειτουργούσαν υπό αυστηρό πρωτόκολλο και στενή φρούρηση, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: η διαδικασία ελέγχεται στενά, ώστε να μην διαρρεύσει καμία πληροφορία.
Οι ανησυχίες για το ενδεχόμενο τα τρόφιμα (συγκεκριμένα τα ολόκληρα κοτόπουλα) να περιέχουν κυριολεκτικά μυστικά μηνύματα έχουν εξασθενήσει. Τώρα, το θέμα που απασχολεί είναι η παράνομη επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικών μέσων. Έτσι, ενώ το Βατικανό σαρώνεται για κρυμμένες ηλεκτρονικές συσκευές εν όψει της επικείμενης σύγκλησης του κονκλάβιου, οι καρδινάλιοι θα κάνουν τις προσωπικές τους προετοιμασίες, θα βγουν στη Ρώμη για να απολαύσουν ένα ή δύο αγαπημένα πιάτα, αναρωτώμενοι ίσως αν θα είναι το τελευταίο τους δείπνο πριν γίνουν πάπες.
