Φως στις τελευταίες ώρες του έκπτωτου δικτάτορα της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ ρίχνει το Reuters. Ο Μπασάρ αλ Άσαντ δεν εμπιστεύτηκε σχεδόν σε κανέναν – ούτε την οικογένειά του – τα σχέδιά του να φύγει από τη Συρία καθώς κατέρρευσε η βασιλεία του. Αντίθετα, βοηθοί, αξιωματούχοι, ακόμη και συγγενείς εξαπατήθηκαν ή κρατήθηκαν στο σκοτάδι.
Όπως φαίνεται ο Μπασάρ Αλ Άσαντ κορόιδεψε τους πάντες ότι η ρωσική στρατιωτική βοήθεια καταφθάνει ενώ εκείνος και το έσκαγε από τη Συρία για τη Ρωσία, χωρίς να ενημερώσει ούτε τον αδερφό του.
Ώρες πριν διαφύγει για τη Μόσχα, ο Άσαντ διαβεβαίωσε σε μια συνάντηση περίπου 30 αρχηγών στρατού και ασφαλείας στο υπουργείο Άμυνας το Σάββατο (07.12.2024) ότι η ρωσική στρατιωτική υποστήριξη ήταν καθ’ οδόν και προέτρεψε τις χερσαίες δυνάμεις να αντέξουν, σύμφωνα με διοικητή που ήταν παρών και ζήτησε ανωνυμία για να μιλήσει για το θέμα.
Ο Άσαντ είπε στον διευθυντή του προεδρικού του γραφείου το Σάββατο, όταν τελείωσε τη δουλειά του, ότι θα επέστρεφε σπίτι του, αλλά αντ’ αυτού κατευθύνθηκε προς το αεροδρόμιο, σύμφωνα με έναν βοηθό από τον στενό του κύκλο. Τηλεφώνησε επίσης στη σύμβουλό του για τα μέσα ενημέρωσης και της ζήτησε να έρθει στο σπίτι του για να του γράψει μια ομιλία, είπε ο βοηθός. Έφτασε και βρήκε ότι δεν ήταν κανείς εκεί.
«Ο Άσαντ δεν έκανε καν μια τελευταία κίνηση. Δεν συγκέντρωσε ούτε τα δικά του στρατεύματα», δήλωσε ο Nadim Houri, εκτελεστικός διευθυντής της δεξαμενής σκέψης της Arab Reform Initiative. «Άφησε τους υποστηρικτές του να αντιμετωπίσουν τη μοίρα τους».
Με βάση μία σειρά από συνεντεύξεις με 14 άτομα που γνωρίζουν τις τελευταίες μέρες και ώρες του στην εξουσία, το Reuters απεικονίζει έναν ηγέτη που ζήτησε εξωτερική βοήθεια για να παρατείνει την 24χρονη θητεία του προτού στηριχθεί στην εξαπάτηση και τη μυστικοπάθεια για να σχεδιάσει την αιφνίδια έξοδό του από τη Συρία τα ξημερώματα της Κυριακής.
Οι περισσότερες από τις πηγές, που περιλαμβάνουν βοηθούς του στενού κύκλου του πρώην προέδρου, περιφερειακούς διπλωμάτες, πηγές ασφαλείας και ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους, ζήτησαν να μην αποκαλυφθούν τα ονόματά τους για να συζητήσουν ελεύθερα ευαίσθητα θέματα.
Στο σκοτάδι και η οικογένειά του
Ο Άσαντ δεν ενημέρωσε καν τον μικρότερο αδερφό του, Μαχέρ, διοικητή της επίλεκτης 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας του Στρατού, για το σχέδιο εξόδου του, σύμφωνα με τρεις βοηθούς του. Ο Μαχέρ πέταξε με ένα ελικόπτερο στο Ιράκ και μετά στη Ρωσία, είπε ένας από τους ανθρώπους.
Τα ξαδέρφια του Άσαντ από την πλευρά της μητέρας του, Ehab and Eyad Makhlouf, έμειναν επίσης πίσω καθώς η Δαμασκός έπεφτε στα χέρια των ανταρτών, σύμφωνα με Σύρο βοηθό και αξιωματούχο ασφαλείας του Λιβάνου. Το ζευγάρι προσπάθησε να διαφύγει με αυτοκίνητο στον Λίβανο, αλλά έπεσε σε ενέδρα στο δρόμο από αντάρτες που πυροβόλησαν τον Εχάμπ και τραυμάτισαν τον Ειάντ. Δεν υπήρξε επίσημη επιβεβαίωση του θανάτου και το Reuters δεν μπόρεσε να επαληθεύσει ανεξάρτητα το περιστατικό.
Ο ίδιος ο Άσαντ έφυγε από τη Δαμασκό με αεροπλάνο την Κυριακή, 8 Δεκεμβρίου, πετώντας κάτω από τα ραντάρ με απενεργοποιημένο τον αναμεταδότη του αεροσκάφους, είπαν δύο περιφερειακοί διπλωμάτες, ξεφεύγοντας από τα νύχια των ανταρτών που εισέβαλαν στην πρωτεύουσα.
Η μυστική, δραματική απόδραση τερμάτισε τα 24 χρόνια διακυβέρνησής του και τον μισό αιώνα αδιάσπαστης εξουσίας της οικογένειάς Άσαντ και οδήγησε τον 13χρονο εμφύλιο πόλεμο σε απότομη διακοπή.
Πέταξε στη ρωσική αεροπορική βάση Hmeimim στην παράκτια πόλη Λατάκια και από εκεί στη Μόσχα. Η στενή οικογένεια του Άσαντ, η σύζυγός του Άσμα και τα τρία παιδιά τους, τον περίμεναν ήδη στη ρωσική πρωτεύουσα, σύμφωνα με τρεις πρώην στενούς συνεργάτες του και έναν ανώτερο περιφερειακό αξιωματούχο.
Βίντεο από το σπίτι του Άσαντ, που τραβήχτηκαν από αντάρτες και πολίτες που συνωστίζονταν στο προεδρικό συγκρότημα μετά την πτήση του και αναρτήθηκαν στα social media υποδηλώνουν ότι έκανε μια βιαστική έξοδο, δείχνοντας μαγειρεμένο φαγητό στο φούρνο και πολλά προσωπικά αντικείμενα που άφησαν πίσω του, όπως οικογενειακά άλμπουμ φωτογραφιών.
«Όχι» από Ρωσία και Ιράν στη σωτηρία του
Δεν θα υπήρχε στρατιωτική διάσωση από τη Ρωσία, της οποίας η παρέμβαση το 2015 είχε βοηθήσει να ανατραπεί το ρεύμα του εμφυλίου προς όφελος του Άσαντ, ή από τον άλλο πιστό σύμμαχό του, το Ιράν.
Αυτό είχε γίνει σαφές στον Σύρο ηγέτη τις ημέρες που προηγήθηκαν της αποχώρησής του, όταν ζήτησε βοήθεια από διάφορες πλευρές σε μία απελπισμένη προσπάθει να προσκολληθεί στην εξουσία και να παραμείνει ασφαλής, σύμφωνα με τους ανθρώπους που μίλησαν στο Reuters.
Ο Άσαντ επισκέφθηκε τη Μόσχα στις 28 Νοεμβρίου, μια ημέρα μετά την επίθεση των Σύρων ανταρτών στη βόρεια επαρχία του Χαλεπίου και την αστραπιαία προέλαση σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά οι εκκλήσεις του για στρατιωτική επέμβαση στο Κρεμλίνο έπεσαν στο κενό καθώς η Μόσχα δεν ήταν διατεθειμένη να παρέμβει, είπαν τρεις περιφερειακοί διπλωμάτες.
Ο Hadi al-Bahra, επικεφαλής της κύριας αντιπολίτευσης της Συρίας στο εξωτερικό, είπε ότι ο Άσαντ δεν μετέφερε την πραγματικότητα της κατάστασης στους βοηθούς του στην πατρίδα, επικαλούμενος μια πηγή από το στενό περιβάλλον του Άσαντ και έναν περιφερειακό αξιωματούχο. «Είπε στους διοικητές και τους συνεργάτες του μετά το ταξίδι του στη Μόσχα ότι ερχόταν στρατιωτική υποστήριξη», πρόσθεσε ο Μπάχρα. «Τους έλεγε ψέματα. Το μήνυμα που έλαβε από τη Μόσχα ήταν αρνητικό».
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στους δημοσιογράφους την Τετάρτη ότι η Ρωσία είχε καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να βοηθήσει στη σταθεροποίηση της Συρίας στο παρελθόν, αλλά η προτεραιότητά της τώρα ήταν η σύγκρουση στην Ουκρανία. Τέσσερις ημέρες μετά από αυτό το ταξίδι, στις 2 Δεκεμβρίου, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί συναντήθηκε με τον Άσαντ στη Δαμασκό.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι αντάρτες της ισλαμιστικής ομάδας Hayat Tahrir al-Sham (HTS) είχαν καταλάβει τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας το Χαλέπι και προχωρούσαν προς το νότο καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέρρευσαν.
Ο Άσαντ ήταν εμφανώς στενοχωρημένος κατά τη διάρκεια της συνάντησης και παραδέχτηκε ότι ο στρατός του ήταν πολύ αποδυναμωμένος για να υποστηρίξει αποτελεσματική αντίσταση, δήλωσε στο Reuters ανώτερος Ιρανός διπλωμάτης.
Ωστόσο δεν ζήτησε ποτέ από την Τεχεράνη να αναπτύξει δυνάμεις στη Συρία, σύμφωνα με δύο ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους που είπαν ότι κατανοούσε ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε τέτοια επέμβαση ως λόγο για να στοχεύσει τις ιρανικές δυνάμεις στη Συρία ή ακόμα και το ίδιο το Ιράν.
Η τελευταία κλήση και η φυγή
Αφού εξάντλησε τις επιλογές του, ο Άσαντ αποδέχθηκε τελικά το αναπόφευκτο της πτώσης του και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα, τερματίζοντας τη δυναστική κυριαρχία της οικογένειάς του που χρονολογείται από το 1971. Τρία μέλη του στενού του κύκλου δήλωσαν ότι αρχικά ήθελε να αναζητήσει καταφύγιο στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς οι αντάρτες κατέλαβαν το Χαλέπι και τη Χομς και προχωρούσαν προς τη Δαμασκό.
Είπαν ότι το αίτημά του απορρίφθηκε από τα Εμιράτα που φοβούνταν μια διεθνή αντίδραση επειδή φιλοξενούσε μια προσωπικότητα που υπόκειται σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις για φερόμενη χρήση χημικών όπλων σε μια καταστολή των ανταρτών, κατηγορίες που ο Άσαντ έχει απορρίψει ως κατασκεύασμα.
Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων απέφυγε να σχολιάσει κάτι για το θέμα.
Ωστόσο, η Μόσχα, αν και δεν ήθελε να επέμβει στρατιωτικά, δεν ήταν διατεθειμένη να εγκαταλείψει τον Άσαντ, σύμφωνα με ρωσική διπλωματική πηγή που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, που παρευρέθηκε στο φόρουμ της Ντόχα στο Κατάρ το Σάββατο και την Κυριακή, ηγήθηκε της διπλωματικής προσπάθειας να εξασφαλιστείο Άσαντ, δεσμεύοντας την Τουρκία και το Κατάρ να αξιοποιήσουν τις συνδέσεις τους με το HTS για να εξασφαλίσουν την ασφαλή έξοδο του Άσαντ στη Ρωσία, δήλωσαν δύο περιφερειακοί αξιωματούχοι. Μια δυτική πηγή ασφαλείας είπε ότι ο Λαβρόφ έκανε «ό,τι μπορούσε» για να εξασφαλίσει την ασφαλή αποχώρηση του Άσαντ.
Το Κατάρ και η Τουρκία συμφώνησαν με το HTS για να διευκολύνουν την έξοδο του Άσαντ, ανέφεραν τρεις από τις πηγές, παρά τον επίσημο ισχυρισμό και των δύο χωρών ότι δεν είχαν επαφές με το HTS, το οποίο έχει χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ ως τρομοκρατική οργάνωση.
Η Μόσχα συντονίστηκε επίσης με γειτονικά κράτη για να διασφαλίσει ότι ένα ρωσικό αεροπλάνο που έφευγε από τον συριακό εναέριο χώρο με τον Άσαντ δεν θα αναχαιτιστεί ή θα στοχοποιηθεί, ανέφεραν πηγές.
Ο τελευταίος πρωθυπουργός του Άσαντ, Μοχάμεντ Τζαλάλι, είπε ότι μίλησε με τον τότε πρόεδρό του στο τηλέφωνο το βράδυ του Σαββάτου στις 22.30.
«Στην τελευταία μας κλήση, του είπα πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση και ότι υπήρξε τεράστια μετακίνηση (ανθρώπων) από τη Χομς προς τη Λατάκια… ότι επικρατούσε πανικός και φρίκη στους δρόμους», είπε στο σαουδαραβικό τηλεοπτικό δίκτυο Al Arabiya αυτή την εβδομάδα.
«Απάντησε: “Αύριο, θα δούμε”, πρόσθεσε ο Τζαλάλι. «Αύριο, αύριο», ήταν το τελευταίο πράγμα που μου είπε».
