Ουκρανία: Έξι μήνες αιματηρού πολέμου και δεν φαίνεται να υπάρχει τέλος

Η επέτειος ανεξαρτησίας συμπίπτει με τη συμπλήρωση έξι μηνών από τη ρωσική εισβολή στο ουκρανικό έδαφος, και αντί της καθιερωμένης στρατιωτικής παρέλασης στους δρόμους του Κιέβου εκτίθενται κατεστραμμένα τανκ της ρωσικής πολεμικής μηχανής που, κατ’ εντολή του Βλαντιμίρ Πούτιν, εισέβαλε τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου στο ουκρανικό έδαφος για να «θρυμματίσει» τις γεωπολιτικές ισορροπίες και το αίσθημα ασφάλειας στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Χιλιάδες θύματα, η μεγαλύτερη «έξοδος» προσφύγων επί ευρωπαϊκού εδάφους από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θηριωδίες κατά αμάχων, νεκροί πισθάγκωνα δεμένοι στην άκρη του δρόμου, πόλεις ισοπεδωμένες, ανθρωπιστική καταστροφή, βόμβες, σκοτάδι, φόβος. Μπούτσα, Ιρπίν, Κραματόρσκ, Χοστόμελ, Μαριούπολη…

Και ενώ εκτιμήσεις και αναλύσεις «κοντράρονται» για τις «νίκες» και τις «ήττες» Μόσχας και Κιέβου, συνισταμένη όλων αποτελεί το γεγονός ότι σήμερα μαίνεται ένας πόλεμος φθοράς, στον οποίο καμία πλευρά δεν φαίνεται να μπορεί να επικρατήσει.

Ένας πόλεμος σε «στρατηγικό αδιέξοδο», δίχως ορατό τέλος στον ορίζοντα.

Ένας πόλεμος η έκβαση του οποίου θα εξαρτηθεί από το βαθμό κατά τον οποίο η Δύση θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία με προηγμένα οπλικά συστήματα και οικονομική βοήθεια, τη στιγμή που η ίδια θα έρχεται αντιμέτωπη με έναν σκληρό χειμώνα ενεργειακής κρίσης και ακρίβειας.

Οι πιέσεις που θα ασκήσει η κοινή γνώμη στις ηγεσίες των δυτικών χωρών θα είναι καθοριστικός παράγοντας για τη διατήρηση του ισχυρού μετώπου έναντι της Ρωσίας και του Βλαντιμίρ Πούτιν, και της ίδιας της ενότητας της Ευρώπης, ενώπιον προκλήσεων πρωτόγνωρων και με τον κίνδυνο οικονομικής ύφεσης να ελλοχεύει.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν εμφανίζεται αποφασισμένος να συνεχίσει να προμηθεύει οπλισμό στον ουκρανικό στρατό. Όμως, δημοσκοπήσεις καταδεικνύουν πως η υποστήριξη της κοινής γνώμης στις ΗΠΑ φθίνει. Και με την προοπτική να «περάσει» το Κογκρέσο σε ρεπουμπλικανικά «χέρια» στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου, το πολιτικό τοπίο στην Ουάσινγκτον μπορεί να μεταβληθεί.

Όσο για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, κερδίζει την ενεργειακή μάχη και στο μέτωπο μπορεί να περιμένει και να ανασυντάσσεται, με την προοπτική ακόμη μίας πιθανής μετεξέλιξης του πολέμου σε «παγωμένη σύγκρουση» -κάτι που η Μόσχα έχει ήδη δοκιμάσει στην Αμπχαζία, τη Νότια Οσετία και την Υπερδνειστερία.

Η Ρωσία εξακολουθεί να κερδίζει εκατοντάδες εκατ. δολάρια ημερησίως από τις πωλήσεις πετρελαίου για να χρηματοδοτεί την εισβολή, και παράλληλα συνεχίζει με τη Δύση το «πόκερ» για το φυσικό αέριο ασκώντας ασφυκτική πίεση σε Βερολίνο, Παρίσι και Λονδίνο, και αναγκάζοντας την Ευρώπη να «αναμετρηθεί» με τις κυρώσεις που της επέβαλε.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν συντηρεί ταυτόχρονα το θρίλερ στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, ενώ μένει να αποδειχθεί πώς θα «βαρύνει» ή θα «εξυπηρετήσει» τις ρωσικές επιδιώξεις στο μέτωπο της Ουκρανίας η δολοφονία της κόρης του Αλεξάντερ Ντούγκιν, «θεωρητικού» του Ρώσου προέδρου, σε βομβιστική επίθεση έξω από τη Μόσχα. Επίθεση την οποία η ρωσική FSB «διαλεύκανε» εντός 48ώρου επιρρίπτοντας την ευθύνη στις ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες αρνούνται κάθε ανάμειξη.

Αντεπίθεση στη Χερσώνα – Το μέτωπο του Ντονμπάς

Έχοντας λάβει μέχρι στιγμής σχεδόν δέκα δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτική βοήθεια μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ουκρανία έχει προαναγγείλει αντεπίθεση στο Νότο, η οποία, εφόσον πραγματοποιηθεί, θα έλθει να σηματοδοτήσει το τρίτο κεφάλαιο του πολέμου -μετά την ανεπιτυχή προέλαση της Ρωσίας στο Κίεβο και την ακόλουθη επικέντρωσή της στην κατάληψη του συνόλου της βιομηχανικής περιφέρειας του Ντονμπάς και των περιοχών βορείως της Κριμαίας, αφότου άλωσε και τη στρατηγικής σημασίας Μαριούπολη.

Μια ουκρανική αντεπίθεση ωστόσο που έχει αντικειμενικούς περιορισμούς εξαιτίας του επερχόμενου ψύχους, σε μία γεωγραφία όπου καθ’ όλη τη διάρκεια της Ιστορίας οι σκληρές συνθήκες του χειμώνα ήταν ανέκαθεν καθοριστικές για την έκβαση των πολέμων.

Το Κίεβο διαφαίνεται ότι θα επιχειρήσει -και κατά ορισμένες εκτιμήσεις ίσως τα καταφέρει κιόλας- να ανακαταλάβει τη ρωσοκρατούμενη Χερσώνα πριν φθάσει ο χειμώνας. Αυτό που η Ουκρανία σήμερα επιζητά είναι ένα ισχυρό πλήγμα στη ρωσική πολεμική μηχανή, αφενός προς ενίσχυση του ηθικού των πολιτών και του στρατού της και αφετέρου για να πείσει τους διεθνείς συμμάχους να συνεχίσουν να την στηρίζουν.

Η Χερσώνα είναι κατά τους στρατιωτικούς αναλυτές το μόνο πεδίο που θεωρείται ότι το Κίεβο μπορεί να καταγράψει κέρδη το επόμενο διάστημα. Έρχονται μήνες κατά τους οποίους η Ουκρανία θα πασχίσει να λειτουργήσει επαρκώς τις υποδομές της και οι στρατιώτες της θα πρέπει να αντέξουν στις γραμμές του μετώπου.

Καμία πρόταση να «παγώσουν» οι γραμμές του μετώπου προκειμένου να «ηρεμήσει» η Μόσχα δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή, έχει διαμηνύσει ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Κατά το Κίεβο, εδώ και εβδομάδες το Κρεμλίνο επιχειρεί να πείσει την Ουκρανία να εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις για «να παγώσει τη σύγκρουση, διατηρώντας το ισχύον status quo στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη», κίνηση που αποσκοπεί στο να της δοθεί χρόνος για να αποκαταστήσει τις στρατιωτικές δυνατότητές της και να εξαπολύσει νέα επίθεση.

Ο πόλεμος σήμερα ουσιαστικά έχει «επιστρέψει» εκεί από όπου ξεκίνησε: Όχι την 24η Φεβρουαρίου του 2022, αλλά προ οκταετίας αφότου κατελήφθη και προσαρτήθηκε η χερσόνησος της Κριμαίας για να ακολουθήσει η υποδαύλιση της σύγκρουσης μεταξύ των Ρώσων αυτονομιστών και του ουκρανικού στρατού στα ανατολικά.

Η Ουκρανία έχει χάσει τον έλεγχο περίπου του 22% του εδάφους της από τη Ρωσία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 -το 13% το τελευταίο εξάμηνο.

Η ανατολική επαρχία Λουχάνσκ βρίσκεται σχεδόν υπό πλήρη ρωσικό έλεγχο από τα τέλη Ιουνίου· η πτώση της πολιορκημένης Μαριούπολης, πόλη-σύμβολο της βαρβαρότητας του πολέμου, είχε επισφραγιστεί ένα μήνα νωρίτερα με την παράδοση των Ουκρανών μαχητών του Τάγματος Αζόφ στη χαλυβουργία Azovstal. Η Χερσώνα του ουκρανικού νότου κατελήφθη από τις πρώτες ημέρες της εισβολής.

Η Ουκρανία αδυνατεί πλέον να εξάγει μόνη τα σιτηρά της. Ο ρωσικός Στόλος της Μαύρης Θάλασσας έχει αποκλείσει τα λιμάνια της χώρας από την έναρξη του πολέμου τον Φεβρουάριο, παγιδεύοντας τις ζωτικής σημασίας εξαγωγές σιτηρών, οι οποίες μόλις τώρα αρχίζουν να επαναλαμβάνονται, βάσει της συμφωνίας που συνήφθη με μεσολάβηση Ηνωμένων Εθνών και Τουρκίας.

Η ροή προηγμένων δυτικών οπλικών όπλων -περιλαμβανομένων Stinger, αντιαρματικών συστημάτων Javelin, Howitzers 155 χιλιοστών και συστημάτων M142 HIMARS- έχει επιτρέψει στις ουκρανικές δυνάμεις να καθυστερήσουν -όχι όμως να «ακινητοποιήσουν»- τις ρωσικές δυνάμεις στο Ντονμπάς και κατά μήκος της ακτογραμμής της Μαύρης Θάλασσας.

Στην παρούσα φάση καμία πλευρά δεν δείχνει να μπορεί να εξασφαλίσει πλεονέκτημα επί του πεδίου, όμως η Ρωσία εξακολουθεί να εδραιώνει τις θέσεις της και αργά μεν, αλλά σταθερά προωθείται στο ουκρανικό έδαφος παρά τις τεράστιες απώλειες που έχει υποστεί ο στρατός της.

Ουκρανικές επιθέσεις πίσω από τις γραμμές των Ρώσων

Για τον Βλαντιμίρ Πούτιν η έκθεση των κατεστραμμένων ρωσικών τανκ στους δρόμους του Κιέβου για την Ημέρα της Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας έρχεται αναπόφευκτα να συμβολίσει το πόσα πήγαν λάθος στην πορεία της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» που κήρυξε τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου υπό το πρόσχημα της «αποναζιστικοποίησης» της χώρας και προστασίας του ρωσόφωνου πληθυσμού στα ανατολικά ουκρανικά εδάφη.

Αντί της αστραπιαίας προέλασης και παρέλασης νίκης που ο Πούτιν προσδοκούσε -έχοντας υποτιμήσει την αντίσταση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, και εν μέσω εσφαλμένων υπολογισμών των στρατηγών του- ο Ρώσος πρόεδρος έχει «δει» το στρατό του να υπαναχωρεί από το Κίεβο, το Στόλο της Μαύρης Θάλασσας να δέχεται τεράστιας σημασίας επιχειρησιακό και συμβολικό πλήγμα με τη βύθιση της ναυαρχίδας του Moskva, 75.000 Ρώσους στρατιώτες -κατά εκτιμήσεις των ΗΠΑ- να πεθαίνουν ή να τραυματίζονται, καθώς και εσχάτως την Κριμαία να μετατρέπεται σε νέο στόχο ουκρανικών επιθέσων.

Διαδοχικές εκρήξεις και επιθέσεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αποθήκες πυρομαχικών, ακόμη και στο ίδιο το αρχηγείο του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας έχουν καταδείξει τόσο τα τρωτά σημεία της ρωσικής πολεμικής μηχανής, όσο και την ικανότητα των Ουκρανών να χτυπήσουν πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Η Μόσχα δεν έχει κατηγορήσει ανοιχτά το Κίεβο για τα πλήγματα στην Κριμαία -αν το έκανε θα ήταν ομολογία των αδυναμιών της.

Από πλευράς της η Ουκρανία ούτε επιβεβαιώνει επίσημα, ούτε και διαψεύδει, ότι βρίσκεται πίσω από το μπαράζ εκρήξεων. Αυτό που ξεκάθαρα επαναλαμβάνει ο πρόεδρός της, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είναι πως η Κριμαία ανήκει την Ουκρανία και θα «απελευθερωθεί». Παραμονή της επετείου της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, ο Ζελένσκι τόνισε πως «όλα ξεκίνησαν με την Κριμαία και θα τελειώσουν με την Κριμαία».

Η Μόσχα ζητά από το Κίεβο να αναγνωρίσει την ουκρανική χερσόνησο ως μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο πλαίσιο των βασικών απαιτήσεων που εγείρει, από την έναρξη του πολέμου, για κατάπαυση του πυρός.

Με την Κριμαία σε κάθε περίπτωση αδιαπραγμάτευτη, η Μόσχα ίσως δεν θα χρειαζόταν να επιτύχει πολλά ώστε να «ανακηρύξει», αν ήθελε, ο Βλαντιμίρ Πούτιν τη νίκη. Θα ήταν αρκετό να ελέγξει το σύνολο του Ντονμπάς μαζί με τον χερσαίο διάδρομο προς την Κριμαία. Σαφώς ο ίδιος επιδιώκει περισσότερα. Εάν τα ρωσικά στρατεύματα καταλάβουν την Οδησσό και τις παρακείμενες ακτές της Μαύρης Θάλασσας, η Ουκρανία θα καταστεί επί της ουσίας υποτελής, αφού θα μετατραπεί σε μία περίκλειστη από ξηρά χώρα και θα χάσει την πρόσβασή της στις θαλάσσιες εμπορικές οδούς. Με ισχυρή δυτική στήριξη το Κίεβο ίσως θα μπορούσε να το αποτρέψει. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο.

Ίσως, κατά τους αναλυτές έλθει κάποια στιγμή κατά την οποία ο Βλαντιμίρ Πούτιν βασιστεί στην «ατονία» της Δύσης και την κόπωση του πολέμου στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, και προσφέρει κάποια «ανοίγματα» για να ωθήσει τους ηγέτες των δυτικών χωρών να πιέσουν το Κίεβο προς λήξη της σύγκρουσης υπό τους ρωσικούς όρους.

Από την άλλη όμως εάν δεν υπάρξει κάποιος καταστροφικός λάθος υπολογισμός, ο ουκρανικός στρατός θεωρείται απίθανο να καταρρεύσει εντελώς και ελάχιστοι αναμένουν ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα δεχθεί να εισέλθει σε διαπραγμάτευση που δεν θα περιλαμβάνει την ανάκτηση των κατεχομένων εδαφών, περιλαμβανομένης της Κριμαίας.

Και αν οι παραδόσεις δυτικών όπλων συνεχίζονται, το στρατιωτικό πλεονέκτημα της Ρωσίας θα μπορούσε να διαβρωθεί με συνέπειες και στο εσωτερικό της Ρωσίας εν όψει των προγραμματισμένων για το 2024 προεδρικών εκλογών. Μέχρι τότε ο Βλαντιμίρ Πούτιν ίσως ούτε και με την αγριότερη καταστολή και προπαγάνδα θα μπορεί να εξακολουθήσει να διατείνεται πως «όλα βαίνουν βάσει σχεδίου».

Ούτε το τέλος του πολέμου είναι κοντά, ούτε κανείς μπορεί να προβλέψει ποιο θα είναι.

Το σίγουρο είναι πως ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων μαίνεται μεταξύ ΗΠΑ και συνέπειες που στο σύνολό τους ακόμη δεν έχουν διαφανεί. Από τον αντίκτυπο μίας ακόμα στενότερης σινο-ρωσικής προσέγγισης σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο -σε περίοδο κατά την οποία η Κίνα ορίζεται από τις ΗΠΑ ως «ο μεγαλύτερος κίνδυνος μακροπρόθεσμα για την παγκόσμια τάξη»- έως και τον παράγοντα Τουρκία.